Bakı. Trend:
Buraxılış imtahanlarının tədris proqramı tam bitmədənkeçirilməsi təhsil sisteminin müxtəlif aspektlərində problemləryarada bilər. Bu yanaşma tələbələrin bilik və bacarıqlarının tamqiymətləndirilməsini çətinləşdirir, psixoloji təzyiqləri artırır vəümumi nəticələrin aşağı düşməsinə səbəb ola bilər. Problemin dahageniş təhlili üçün qanunvericilik çərçivəsi, dünya təcrübəsi,statistik göstəricilər və bu prosesin şagirdlər, müəllimlər vəsistem üzərində təsirləri nəzərdən keçirilməlidir.
Bu barədə Trend-in suallarını cavablayarkən AzərbaycanDövlət Pedaqoji Universitetinin Təhsildə Təhlil və KommunikasiyalarMərkəzinin rəhbəri Kamran Əsədov deyib.
O qeyd edib ki, Azərbaycan Respublikasının “Təhsil haqqında”Qanununa əsasən, tədris prosesinin əsas məqsədlərindən birişagirdlərin bilik və bacarıqlarının tam mənimsədilməsi və onlarınhəyat boyu öyrənməyə hazır vəziyyətə gətirilməsidir.
"Bu qanunda təhsilin bütün mərhələlərinin sistemli və tamşəkildə həyata keçirilməsi tələb olunur. Buraxılış imtahanlarınınproqram tam başa çatmadan keçirilməsi isə bu prinsipə ziddir. Buvəziyyət xüsusilə məktəblərdə tədris prosesinin tammənimsənilməməsinə və təhsil keyfiyyətinin zəifləməsinə gətiribçıxarır. Məsələn, riyaziyyat, kimya və fizika kimi fənlərdə bəzimövzuların tam öyrənilməsi proqramın son mərhələlərində baş verirvə bu mövzuların imtahanda əks olunmaması tələbələrin nəticələriniəhəmiyyətli dərəcədə aşağı sala bilər.
Statistik göstəricilər bu məsələnin nə qədər aktual olduğunuvurğulayır. Dövlət İmtahan Mərkəzinin 2023-cü il buraxılışimtahanları ilə bağlı hesabatına görə, tələbələrin ümumi nəticələribəzi illərlə müqayisədə 8-10% aşağı olub. Bu nəticələrinazalmasının əsas səbəblərindən biri kimi, imtahanların proqram tambitmədən keçirilməsi göstərilib. Belə hallarda şagirdlər yalnızimtahana hazırlaşmağa fokuslanır və dərslərin dərin mənimsənilməsiarxa plana keçir. Bu isə onların uzunmüddətli akademik uğurlarınızəiflədir.
Dünya təcrübəsi bu məsələnin həlli üçün fərqli yanaşmalarınəzərdə tutur. Məsələn, Finlandiyada tədris ili tam başa çatdıqdansonra tələbələrə əlavə hazırlıq müddəti təqdim olunur və yalnızbundan sonra imtahanlar keçirilir. Bu yanaşma tələbələrə proqramıtam mənimsəmək və stress səviyyəsini azaltmaq üçün vaxt verir.ABŞ-də isə imtahan sistemləri (məsələn, SAT və ACT) illik tədrisproqramına uyğunlaşdırılmış qaydada keçirilir və tələbələrə birneçə dəfə iştirak imkanı yaradılır. Bu, onların özlərini daha rahathiss etməsinə və nəticələrini yaxşılaşdırmaq üçün əlavə imkanlarəldə etməsinə şərait yaradır. Azərbaycan isə bu təcrübələrdənuzaqdır və tələbələrə çox məhdud müddətdə hazırlıq şansı təqdimedir", - deyə o bildirib.
Ekspert qeyd edib ki, buraxılış imtahanlarının proqram bitmədənkeçirilməsi tələbələrin psixoloji vəziyyətinə də ciddi təsiredir.
"Tədqiqatlar göstərir ki, tələbələr imtahan öncəsi dövrdə artıqyüksək səviyyədə stress keçirirlər. Proqramın tam başa çatmamasıisə onların qeyri-müəyyənlik içində hazırlıq keçməsinə və özlərinəinamlarının azalmasına səbəb olur. Belə vəziyyətlərdə bəzitələbələr imtahana hazırlaşmaqdan imtina edir və nəticədənəticələri daha da zəifləyir. Psixoloqların fikrincə, belə birvəziyyət yalnız akademik uğursuzluğa deyil, həm də gənclərinemosional sağlamlığına uzunmüddətli təsir edə bilər.
Qanunvericilik və təhsil siyasətində buraxılış imtahanlarınınvaxtının proqramın bitməsinə uyğunlaşdırılması üçün dəqiqtənzimləmələr olmalıdır. Məsələn, Azərbaycan Respublikasının Dövlətİmtahan Mərkəzi tərəfindən imtahan proqramları elan edilərkənproqramın tam başa çatması üçün əlavə vaxt verilməli və bu prosestənzimlənməlidir. Dövlət İmtahan Mərkəzinin hesabatlarında qeydolunan problemlər, məsələn, şagirdlərin əsas mövzuları öyrənmədənimtahana girmələri və bu səbəbdən nəticələrin aşağı olması,tənzimləmələrin tətbiq edilməsinin vacibliyini bir dahatəsdiqləyir.
Təhsil sistemində imtahan tarixlərinin uyğunlaşdırılmamasımüəllimlərin iş yükünü də artırır. Müəllimlər proqramı qısamüddətdə başa çatdırmaq üçün dərs saatlarını sıxlaşdırmalı və bəzihallarda mövzuların üzərindən keçərək tədris etməli olurlar. Bu isətədris keyfiyyətinin aşağı düşməsinə və tələbələrin dərindənöyrənməsinə mane olur. Belə hallarda şagirdlər yalnız imtahan üçünvacib olan bilikləri əldə etməklə məhdudlaşır, bu da ümumi biliksəviyyəsini zəiflədir", - deyə K.Əsədov əlavə edib.
Onun sözlərinə görə, buraxılış imtahanlarının proqram bitmədənkeçirilməsi Azərbaycanın təhsil sistemində ciddi bir problem kimiortaya çıxır.
"Problemin həlli üçün təhsil proqramlarının daha yaxşıplanlaşdırılması, imtahan tarixlərinin tədris proqramınauyğunlaşdırılması və beynəlxalq təcrübələrdən istifadə edilməsivacibdir. Eyni zamanda, tələbələrə psixoloji dəstək proqramlarıtəqdim olunmalı və müəllimlərə tədris prosesində daha çox çeviklikvə dəstək təmin edilməlidir. Bu yanaşma tələbələrin akademikuğurlarını artırmaqla yanaşı, onların psixoloji sağlamlığını daqorumağa kömək edər. Nəticədə, təhsil sistemində keyfiyyətlinəticələr əldə etmək mümkün olar", - K.Əsədov yekunlaşdırıb.
