20 Yanvar hadisələri Azərbaycan tarixində xüsusi yer tutan, milli müstəqillik uğrunda qurban verilmiş insanlarımızın qəhrəmanlıq nümunəsidir. Bu faciə, eyni zamanda, təhsil sistemimizdə gənclərin milli dəyərlər əsasında yetişdirilməsi üçün bir təməl daşına çevrilməlidir. Təhsil eksperti Kamran Əsədov vurğulayır ki, “20 Yanvar hadisələrinin dərsliklərdə tədrisi milli yaddaşımızın qorunması və gənc nəsillərə düzgün istiqamətdə vətənpərvərlik ruhunun aşılanması üçün əvəzolunmaz vasitədir.”
Hazırda 20 Yanvar mövzusu Azərbaycan orta məktəb dərsliklərinin tarix bölmələrində yer alır. Bu hadisə, əsasən, müstəqillik uğrunda mübarizə dövrünün bir hissəsi kimi təqdim olunur. Tarix dərsliklərində 1990-cı il yanvar ayının 19-dan 20-nə keçən gecə Bakıya sovet ordusunun daxil olduğu, nəticədə yüzlərlə dinc sakinin şəhid olduğu və minlərlə insanın yaralandığı faktlarla təsvir edilir. Statistika göstərir ki, həmin gecə 147 nəfər həlak olmuş, 744 nəfər yaralanmış və 841 nəfər qanunsuz həbs edilmişdir. Kamran Əsədov bildirir ki, “bu rəqəmlər təkcə tarix üçün deyil, həm də gənclərimizin milli kimliyinin formalaşması üçün vacib bir məqamdır. Təəssüf ki, bəzi dərsliklərdə bu mövzu səthi təqdim edilir.”
“Azərbaycan tarixi” dərsliklərinin müxtəlif siniflər üçün tədris planında 20 Yanvar mövzusuna ayrılmış bölmələr var. IX sinif üçün dərsliklərdə bu hadisələr geniş şəkildə təhlil olunur və fotomateriallar təqdim edilir. Lakin Kamran Əsədov qeyd edir ki, “bəzi dərsliklərdə mövzu yalnız faktoloji məlumatlarla məhdudlaşır və hadisələrin səbəbləri, nəticələri, eləcə də beynəlxalq müstəvidə əhəmiyyəti lazımi dərinlikdə şərh edilmir. Halbuki, hadisələrin tarixi kontekstinin və onun gələcək nəsillər üçün dərslərinin geniş şəkildə izahına ehtiyac var.”
Dünya təcrübəsində xalqlar öz milli faciələrini tədris etmək üçün daha geniş və interaktiv yanaşmalar tətbiq edirlər. Məsələn, Almaniyada İkinci Dünya Müharibəsi və Holokost mövzuları hərtərəfli şəkildə tədris edilir. Burada yalnız faktoloji məlumatlarla kifayətlənmir, həm də interaktiv metodlarla – sənədli filmlər, muzey ekskursiyaları, müzakirələr vasitəsilə dərslər təşkil olunur. ABŞ-da 11 Sentyabr hadisələri dərsliklərdə təhlil olunur və xüsusi proqramlar vasitəsilə şagirdlərə emosional və tarixi təsiri ötürülür. Kamran Əsədov vurğulayır ki, “Azərbaycan da bu təcrübədən yararlanaraq 20 Yanvar hadisələrini müasir metodlarla, o cümlədən multimedia resursları və interaktiv dərslər vasitəsilə gənclərə təqdim etməlidir.”
Təhsil qanunvericiliyində milli-mənəvi dəyərlərin təbliği və tarixi yaddaşın qorunması xüsusi yer tutur. “Təhsil haqqında” qanunun müvafiq bəndlərində vətənpərvərlik tərbiyəsi və gənclərin milli-mənəvi dəyərlər əsasında yetişdirilməsi təhsilin əsas məqsədlərindən biri kimi göstərilir. Kamran Əsədov bildirir ki, “bu qanunun tətbiqi yalnız formal deyil, həm də məzmunca zəngin olmalıdır. Təhsil sistemimiz 20 Yanvar hadisələrini təkcə tarix dərsi kimi deyil, həm də ədəbiyyat, incəsənət və hətta xarici dil dərslərində müxtəlif yanaşmalarla öyrətməlidir.”
Təhsil eksperti qeyd edir ki, “hazırkı dərsliklərdə 20 Yanvar hadisələri ilə bağlı materialların müasir dövrün tələblərinə uyğun yenilənməsi vacibdir. Bu hadisələrin təsvirindən əlavə, onun gənclər üçün dərsləri, hüquqi və beynəlxalq aspektləri izah edilməlidir. Məsələn, 20 Yanvar hadisələrinin beynəlxalq hüquq normalarına zidd olması və Azərbaycan xalqının hüquqlarının kobud şəkildə pozulması BMT-nin müvafiq konvensiyalarına istinadla tədris edilməlidir.”
Kamran Əsədov bildirir ki, “20 Yanvar mövzusu tədris proqramlarında ayrıca bir modula çevrilməli, şagirdlər arasında bu hadisələrin əhəmiyyətinə dair müzakirələr və layihələr təşkil olunmalıdır. Bu yanaşma, həmçinin şagirdlərin analitik düşüncəsini inkişaf etdirəcək və milli kimliyini gücləndirəcək.”
Nəticə etibarilə, 20 Yanvar hadisələrinin dərsliklərdə tədrisi yalnız keçmişimizi xatırlamaq üçün deyil, həm də gələcək nəsillər üçün tarixi dərs olmaq məqsədini daşımalıdır. Təhsil sistemi bu istiqamətdə müasir metodlardan istifadə etməli, beynəlxalq təcrübəni öyrənərək tətbiq etməli və gənclərimizin milli şüurunu möhkəmləndirmək üçün bu mövzunu prioritet olaraq saxlamalıdır.
Bəhman Hüseynli
