Söz azadlığı təmin edilən ölkələr hər zaman öndədir
Fikir, söz və məlumat azadlığı demokratik cəmiyyətlərdə əsas inkişaf priroritetlərindən sayılır. Söz, məlumat azadlığı və cəmiyyətin inkişafı bir-birilə harmonik surətdə bağlıdır. Demokratik düşüncənin sistematik şəkildə cəmiyyətin həyatına siraət etməsi üçün bu amillər ən vacib şərtlərə çevrilir - dövlət-vətəndaş münasibətlərinin inkişafı, milli vəhdətin formalaşması, ümumən cəmiyyətin bütün strukturları üzrə inkişaf tendensiyasının yaranması üçün söz və fikir azadlığı amili vacib əhəmiyyət daşıyır. Bu ən əsası vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına xüsusi təkan verir. İnkişaf isə təkamül tələb edən prosesdir. Buna birdən-birə nail olmaq mümkün deyil.
Söz azadlığı mətbuatdan başlayır...
Mövzu barədə fikirlərini “Yeni Azərbaycan”a bölüşən Milli Məclisin İnsan hüquqları komitəsinin üzvü Bəhruz Məhərrəmovun sözlərinə görə, ictimai-siyasi fəallığı ilə seçilən demokratik toplumlar azad medianın hüquqi bazasını qurmağa və daim təkmilləşdirməyə çalışırlar: “Lakin həqiqətin gözünə dik baxmaq lazımdır. Dünyanın heç bir ölkəsində azad medianın yaranması və təşəkkülü prosesi asan olmayıb. O xalqlar ki, söz, fikir azadlığı, plüralizmə əsaslanan medianın sərbəst fəaliyyət göstərməsinin ümumi mənafe üçün faydalı və alternativsiz olduğunu qəbul ediblər, təbii ki, onlar vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunda daha üstün mövqelər qazana biliblər.
Cəmiyyətin əsas azadlıqları, daha dəqiq desək, fikir, söz və məlumat azadlıqları mətbuatdan başlayır. Dövrün gerçək təsvirini vermək kimi mühüm bir missiyanı mətbuat yerinə yetirir. Bu baxımdan mətbuat cəmiyyəti olduğu kimi təsvir edən bir güzgüdür ki, bu güzgü cəmiyyətin bütün həqiqətlərini özündə əks etdirir. Mətbuatın tərəfsiz olaraq cəmiyyətə xidmət etməsi isə bu güzgünün şəffaflığını, nəticədə cəmiyyətin fikir, söz və məlumat azadlığını şərtləndirir. Plüralist cəmiyyətin yetişməsi üçün fikir, söz, məlumat azadlığı kimi insan azadlıqlarının nə qədər vacib məsələ olduğu şübhə belə doğura bilməz. Çünki daim tərəqqiyə can atan insanın fikir, söz, məlumat azadlığı olmadan tərəqqiyə nail olması qeyri-mümkündür”.
Qanunvericilik bazası
Deputat həmçinin qeyd edib ki, fikir, söz və məlumat azadlığı, plüralizm əsas insan hüquq və azadlıqlarının tərkib hissəsidir və təcrübədə, onların inkişafından deyil, təmin edilməsindən söhbət gedə bilər: “Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və sahəvi qanunlar ölkəmizdə istisnasız olaraq, bütün əsas insan hüquq və azadlıqlarının qorunmasına təminat verir.
Ölkənin hüquqi-normativ aktlarının əsasını Konstitusiyada təsbit olunmuş hüquqi mexanizmlər təşkil etdiyi üçün “Məlumat azadlığı haqqında”, “Fərdi məlumatlar haqqında”, “İnformasiya əldə etmək haqqında”, “İnformasiya, informasiyalaşdırma və informasiyanın mühafizəsi haqqında” və digər qanunvericilik aktları söz, fikir, məlumat azadlığının təmin edilməsinə maneə yarada biləcək amillərin özünü hüquqi müstəvidə büruzə verməsinə imkan vermir.
Fikir azadlığına əngəl olmaq mümkün deyil...
Millət vəkili hesab edir ki, ölkəmizdə söz və fikir azadlığı üçün hansısa məhdudiyyətlər yoxdur: “İnsanlar indi düşüncələrini gizlətmir. Mövqelər, fikirlər təkcə ənənəvi media, yaxud yeni media vasitələri ilə paylaşılmır. Sosial şəbəkələr sərhədsiz və məhdudiyyətsizdir. Dünyada peşəkar jurnalistika ilə bərabər vətəndaş jurnalistikası adlandırdığımız blogerlik, vlogerlik və s. kimi yeni fəaliyyət imkanları var. Ona görə də indi söz və fikir azadlığına əngəl olmaq mümkün deyil. Bəzən sosial şəbəkələrdə fikir, söz və məlumat azadlığı adı altında bütün bəşəri dəyərlər belə tapdalanır. Əsassız, təsdiqlənməmiş, yalan, insanları şantaj edən materiallar, məlumatlar yayılır. İnsanlar tənqid yox, təhqir olunur. Təbii ki, bunlar həmin azadlıqların məhdudiyyətsizliyidir. Amma əsassız paylaşımlara, böhtan və şantaja görə məsuliyyət var və bütün ölkələrdə bu kimi hallar qanunla tənzimlənir. Təbii ki, Azərbaycanda da bu hallar qanunvericiliklə tənzimlənir. Ona görə də “fikir və söz azadlığına məhdudiyyətlər var” fikri ilə birmənalı razılaşmaq mümkün deyil”.
Yeganə BAYRAMOVA
Məqalə “Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyi”nin maliyyə dəstəyi ilə “Fikir, söz və məlumat azadlığının, plüralizmin inkişaf etdirilməsi” istiqaməti üzrə hazırlanmışdır.
