Davosda keçirilən Ümumdünya İqtisadi Forumu müasir dünyanınziddiyyətlərinin simvolu sayıla bilər. Qlobal iqtisadiyyatdakıtəlatümlər və böhranlar, ekoloji problemlər, üstəlik süniintellektin sürətli inkişafı fonunda yaşanan təlaşlar dövlətlərləxalqları narahat edən məqamlar arasında ilk yerlərdə durur.
Bütün bunlarla yanaşı, Ukraynadakı hərbi əməliyyatlar DavosForumundakı ən önəmli müzakirə mövzuları arasındadır. Bəhsetdiyimiz siyasi vulkanın mərkəzində, düz kraterin ortasında isəUkraynanın dövlət başçısı Volodimir Zelenski var.
Zelenski dünya liderlərinin auditoriyası qarşısında çıxışedərkən yalnız həqiqi liderlərin ən ağır sınaqlar zamanıetdiklərini etdi. O, kömək üçün yalvarmadı, başqalarına xoş gəlməyəçalışmadı. Onun çıxışı müqavimət bəyannaməsi idi.
"Dünyadakı bütün müttəfiqlər birləşsə belə, biz heç vaxt işğalolunmuş ərazilərin qanuniliyini tanımayacağıq. Bu, mümkün deyil", –deyə Volodimir Zelenski bəyan etdi və bu sözlərini beynəlxalqhüququ enerji sabitliyinə və sakitliyə qurban verməyə hazır olanhər kəsin beyninə yazdı.
Ukrayna indi beynəlxalq hüququn taleyinin həll olunduğubarrikadadır və Zelenski bunu hamıya xatırlatdı. O bildirdi ki,sülh yalnız təhlükəsizlik zəmanəti olduğu təqdirdə mümkündür. Əkshalda, bu, yeni müharibə öncəsi bir fasilə olacaq. Onun sözləriUkraynanın suverenliyini təhlükə altına qoyaraq, bu suverenliyiticarət mövzusuna çevirənlərə bir çağırış kimi səsləndi.
Müttəfiqlər arasında "realist həll yolları" ilə bağlı ritorikadaha ucadan eşidilməyə başlayıb. Almaniya kansleri Olaf ŞoltsDavosda açıq şəkildə bəyan etdi: "Biz bütün tərəflər üçün məqbulolan sülh yollarını axtarmalıyıq, hətta bu, çətin qərarlar tələbetsə də".
Başqa bir şəraitdə bu sözlər ağılın səsi kimi səslənə bilərdi,lakin Ukrayna kontekstində bu, xəyanət kimi qəbul olunur. ÇünkiAvropa üçün "çətin qərarlar" təcavüzkara güzəştlərdir ki, bu daKiyev üçün qəbuledilməzdir. Zelenski bu məqamı tam anladığınıgöstərdi. Onun mövqeyi kompromissiz idi: Ukraynanın suverenliyihesabına heç bir güzəşt olmayacaq".
Böyük Britaniyalı analitik Timoti Eş Avropadakı əhval-ruhiyyənibelə qiymətləndirib: "Avropa mövqelərini itirməyə başlayır. OnlarUkraynanın azadlığı uğrunda mübarizədən çox öz problemləri iləmaraqlanırlar".
Forumun kuluarlarında Zelenski Ukraynanın dünyada mövqeyinimöhkəmləndirmək zərurəti ilə diktə olunan bir sıra görüşlərkeçirdi. O, müttəfiq olanlarla danışdı, lakin "Troya atını"xatırladanlardan qaçdı.
Əsas hadisələrdən biri Cənubi Afrika Respublikasının PrezidentiSiril Ramafosa ilə danışıqlar oldu. Zelenski ədalətli sülhün əldəolunması üçün BMT Nizamnaməsinin prinsiplərinə əsaslanan qlobalsəylərin konsolidasiyasının vacibliyini xatırlatdı.
İsrail Prezidenti İtshak Hersoq ilə görüş diqqət çəkən digər birhadisə oldu. Təhlükəsizlik və humanitar əməkdaşlıq mövzuları,tarixən öz mövcudluq hüququ uğrunda mübarizə aparmağı bilən ikiölkə arasında simvolik bir əlaqə olaraq səsləndi.
Xüsusi diqqəti isə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə görüşçəkdi. Azərbaycan təyyarəsi ilə bağlı faciə ilə eyni vaxta təsadüfedən bu görüş həmrəyliyin və dəstəyin təzahürü idi. Zelenski özmövqeyini bir daha təsdiqlədi: təcavüzkar, coğrafi kontekstdənasılı olmayaraq, cavab verməlidir.
Ancaq ən parlaq diplomatik addım Zelenskinin Slovakiyanın başnaziri Robert Fitso ilə görüşdən imtinası oldu. Bu addımprinsipiallığın nümayişi idi: Ukrayna artıq Moskva tərəfdarıolanlara vaxt itirməyi düşünmür.
2025-ci ildə Davos Forumu iki yanaşma arasında döyüş meydanınaçevrildi. Bir tərəfdə "realist sülh" adı altında təcavüzkara güzəştetmək təklifləri vardı. Digər tərəfdə isə ərazi bütövlüyü,beynəlxalq hüquq və müstəqillik uğrunda prinsipial mübarizə.
Bir tərəfdən, siyasi və iqtisadi cəhətdən müharibənin baha başagəldiyi Avropa yorulmuşdu. Digər tərəfdən isə yalnız öz torpaqlarıuğrunda deyil, gələcək nəsillərin işğal və zorakılıq təhlükəsindənuzaq bir dünyada yaşamaq hüququ uğrunda mübarizə aparan Ukraynadayanırdı.
Zelenski bunu çox açıq şəkildə dedi: "Bizdən güzəşt tələb etmək— təcavüzkara dəstək olmaq deməkdir. Bu, sülh deyil,təslimiyyətdir".
Zelenskinin çıxışı böyük əks-səda doğurdu. Rusiyalı rəsmiləronun çıxışını "təcavüzkar" adlandıraraq tənqid etdilər. RusiyaFederasiya Şurasının beynəlxalq məsələlər komitəsinin sədri QriqoriKarasin onun sözlərini "kobud" adlandırdı. Lakin həqiqi kobudluqZelenskinin sözlərində deyil, bəzi Avropa liderlərinin müasirdünyanın prinsiplərini satmağa hazır olmasında idi.
Davos 2025 sadəcə bir forum deyildi. Bu, gələcək dünyanın necəolacağına dair mübarizə meydanı idi. Güzəşt axtaranlar arasındaZelenski onlara xatırlatdı ki, ədalətsiz sülh — xəyanətdir. Ukraynaprezidenti təkcə öz ölkəsini müdafiə etmirdi, həm də azadlıquğrunda mübarizənin sadəcə diplomatik oyun olmadığını sübut edirdi.Bu, həyat və ölüm məsələsidir.
Bu hadisələr fonunda Kiyevin xarici siyasət strategiyasınınvacib elementi Azərbaycanla əlaqələrin möhkəmləndirilməsi olaraqqalır. Azərbaycan-Ukrayna münasibətlərinin tarixi, xüsusilə ikiəlamətdar səfərdə - 2019-cu ildə Volodimir Zelenskinin Bakıyasəfəri və 2022-ci ildə Prezident İlham Əliyevin Kiyevə səfərindəözünü aydın göstərdi.
2019-cu ildə Zelenskinin Azərbaycana səfəri sadəcə diplomatikbir hadisə olmadı, iki ölkənin yaxınlaşmasının rəmzinə çevrildi.Liderlər ticarət dövriyyəsinin artırılması, enerji sahəsindəəməkdaşlıq və Transxəzər nəqliyyat marşrutunun inkişafı barədərazılığa gəldilər. Zelenski Azərbaycan investorlarının Ukraynalayihələrində iştirakının vacibliyini vurğuladı və bu, iqtisadiqarşılıqlı fəaliyyətin dərinləşməsi üçün bir siqnal oldu.
2022-ci ildə müharibədən bir neçə həftə əvvəl Prezident İlhamƏliyev Kiyevə səfər etdi. Bu addım həmrəylik ifadəsi olmaqlayanaşı, Ukraynaya dəstək siqnalı idi. Strateji tərəfdaşlıq haqqındamüqavilənin imzalanması enerji, nəqliyyat və humanitar sahələrdəəməkdaşlıq üzrə ümumi kursu təsdiqlədi. Prezident İlham ƏliyevKiyevdə çıxış edərək Ukraynanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyinitəsdiqlədi və hər hansı münaqişənin həllində beynəlxalq hüquqprinsipinin əsas olmasının vacibliyini vurğuladı.
Bu səfərlər iki ölkə arasındakı tərəfdaşlığın möhkəmləndirilməsiüçün əhəmiyyətli mərhələlərə çevrildi. Onlar göstərdi ki,Azərbaycan və Ukrayna ən çətin şəraitdə belə bir-birinidəstəkləməyə hazırdır.
2025-ci ilin əvvəllərində aydın olur ki, Ukrayna Qərbinambisiyalarının tələsinə düşüb. ABŞ-də administrasiyanın dəyişməsidemək olar ki, heç nəyi dəyişmədi: Kiyev hələ də böyük dövlətləringeosiyasi mübarizəsinin meydanıdır və burada supergüclərinmaraqları Ukrayna xalqının real ehtiyaclarından üstün tutulur. Qərbtərəfindən təqdim edilən maliyyə və hərbi yardım getdikcə daha açıqtəzyiqlərlə müşayiət olunur.
Davos Forumunda aydın oldu ki, Avropa münaqişədən yarananxərcləri azaltmaq məqsədilə getdikcə daha çox Rusiya ilə kompromisəmeyl edir. Bu, xüsusilə Almaniya və Fransanın ritorikasında özünügöstərdi; onlar getdikcə daha çox "realist həllər" haqqındadanışırlar. Lakin Kiyev dəqiq ifadə edir ki, belə "həllər"təslimiyyət əsasında qurula bilməz.
Və...
ABŞ prezidenti vəzifəsindən Co Baydenin getməsi AmerikanınUkraynaya qarşı siyasətinin mahiyyətini heç dəyişmədi. Yeniadministrasiya üçün Kiyev hələ də Vaşinqtonun qlobal ambisiyalarınıhəll etdiyi döyüş meydanı olaraq qalır. 2022-ci ildən etibarən ABŞUkraynaya 50 milyard dollardan çox yardım göstərib, lakin buyardımların hər birində gecikmələr, şərtlər və ultimatumlargizlənib.
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Davos Forumunda çıxışedərkən acı ilə qeyd etdi: "Qərb bizim demokratiya uğrundamübarizəmizdən danışır, lakin real yardım çox vaxt onun təsiriniitirdiyi vaxt gəlir".
Belə politoloqlar, o cümlədən Con Mirşaymer heç bir illüziyayayer qoymur: "ABŞ üçün Ukrayna dünya liderliyi uğrunda mübarizədəsadəcə bir alətdir. Vaşinqton Kiyevi deyil, öz qlobal maraqlarınıqoruyur".
Amerikanın bu soyuqqanlı siyasətinin məntiqi Ukraynadakı daxilivəziyyətə xüsusilə acı təsir edir. ABŞ-nin Kiyevə səfərbərlikyaşını 18-ə qədər artırmaq tələbiylə təzyiqi bunun növbətinümunəsidir. Ukraynanın Baş nazir müavini Olqa Stefanişina bubarədə qeyd edib: "Bu, yardımdan çox, əmrə bənzəyir".
ABŞ soyuqqanlı strateg kimi hərəkət edirsə, Avropa isəmüharibədən yorğunluq əlamətləri göstərir. Davos Forumunda kanslerOlaf Şolts açıq şəkildə bəyan etdi: "Biz bütün tərəflər üçün məqbulolan sülh yollarını axtarmalıyıq, hətta bu, çətin qərarlar tələbetsə belə".
Bu sözlər Ukrayna üçün xəyanət kimi səslənir. Bu, ədalətəçağırış deyil, Avropanın öz sabitliyi üçün Ukraynanın suverenliyiniqurban verməyə hazır olduğunun siqnalıdır.
Amma Ukrayna bunu sülh çağırışı kimi deyil, onu təslimiyyətəməcbur etmək cəhdi kimi görür.
Enerji böhranı və daxili problemlər fonunda Avropa getdikcə dahaçox "münaqişənin dondurulması" strategiyasına meyl edir. LakinKiyev bu yanaşmanı yalnız Ukrayna üçün deyil, həm də beynəlxalqhüququn bütün sistemi üçün ciddi bir təhlükə hesab edir. Ukraynanınmüdafiə naziri Oleksiy Reznikov bu mövzuda çox dəqiq qeyd edib:"Ədalətsiz sülh yalnız yeni müharibədən əvvəl müvəqqəti birfasilədir".
Ukrayna öz mövqeyində qətiyyətlə dayanır: güzəştlər mümkündeyil. Təcavüzkara qarşı hər hansı bir kompromis, yalnız Moskvayaqələbə gətirməklə qalmayacaq, həm də beynəlxalq hüququnprinsiplərinə inananların hamısını məğlub edəcək.
Davos-2025 göstərdi ki, Ukrayna yalnız hərbi təcavüzə deyil, həmdə müttəfiqlərin ona ədalətsiz sülhü qəbul etdirmək cəhdlərinəqarşı müqavimətin simvoludur. Zelenski öz çıxışında vurğuladı ki,Ukraynanın mübarizəsi yalnız onun suverenliyi üçün deyil, həm dəbeynəlxalq qaydaların dayandığı prinsiplər uğrundadır.
Bütün sınaqlara baxmayaraq, Ukrayna öz mövqeyini müdafiə etməkdədavam edir.
Azərbaycan-Ukrayna tərəfdaşlığı isə tarix boyu ən kritik anlardaöz əhəmiyyətini göstərmişdir. Bu strateji əməkdaşlıq, qlobalçağırışlar şəraitində dayaq rolunu oynaya bilər.
