Sahibkarlıq iqtisadi inkişafın əsas sütunlarından biri kimi çıxış edir, innovasiyalara təkan verir, çoxsaylı iş yerləri yaradır və rəqabəti gücləndirir. Sahibkarlar öz baxışları və qətiyyətləri ilə təkcə sənayeləri dəyişdirmir, həm də bir millətin sosial və iqtisadi quruluşuna mühüm töhfə verirlər.
Şübhəsiz ki, sahibkarlığın iqtisadiyyata verdiyi ən mühüm töhfələrdən biri innovasiyaların təşviqidir. Sahibkarlar yeni məhsullar, xidmətlər və biznes modelləri təqdim etməklə bu sahədə öncüllük edirlər. Bu yeniliklər çox vaxt məhsuldarlığı artıran, xərcləri azaldan və yeni bazarlar açan texnoloji irəliləyişlərə gətirib çıxarır. Məsələn, informasiya texnologiyaları, bərpa olunan enerji və biotexnologiya kimi sektorlarda texnoloji sıçrayışlara sahibkarlıq təşəbbüsləri rəhbərlik edir.
Sahibkarlar iqtisadi transformasiya üçün katalizator rolunu oynayır
Startaplar və kiçik bizneslər daha böyük korporasiyaların buraxdığı boşluqların doldurulmasında mühüm rol oynayır. Onların bazar tələblərinə tez uyğunlaşmaq və inkişaf etməkdə olan texnologiyalardan istifadə etmək qabiliyyəti onları iqtisadi transformasiya üçün katalizator edir. Zaman keçdikcə bu yeniliklər sənayelər arasında yayılaraq ümumi səmərəliliyi və rəqabət qabiliyyətini artıra bilər.
Azərbaycanda da qeyd edilən istiqamətlərə xüsusi diqqət olunur. Elə bundan irəli gəlir ki, 2024-cü ildə İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyi (KOBİA) 65 KOB subyektinə “Startap” şəhadətnaməsi verib. Agentliyin məlumatına əsasən, ötən il 104-ü mikro və 5 kiçik sahibkarlıq subyekti olmaqla “Startap” şəhadətnaməsi almaq üçün KOBİA-ya ümumilikdə 109 müraciət daxil olub. Müraciətlərə “Startapın müəyyən olunması meyarları”na əsasən Ekspertlər Şurası baxıb və seçim edib. Şəhadətnamə almış sahibkarların 52-si hüquqi, 13-ü fiziki şəxs olmaqla, 62-si mikro və 3-ü kiçik sahibkardır. Onların layihələri kənd təsərrüfatı, aqrar biznes, fintek, “yaşıl iqtisadiyyat” və elektron ticarət sahələrində innovativ həlləri özündə birləşdirir. Xatırladaq ki, “Startap” şəhadətnaməsi KOB subyektlərini şəhadətnaməni aldıqları tarixdən etibarən innovasiya fəaliyyətindən əldə etdikləri gəlirlər üzrə mənfəət və yaxud gəlir vergisindən 3 il müddətinə azad edir. Azərbaycanda innovativ sahibkarlığın inkişafı, startapların ideyalarının və startap ekosisteminin inkişafına dəstək məqsədilə Nazirlər Kabinetinin 29 yanvar 2021-ci il tarixli qərarı ilə “Startapın müəyyən olunması meyarları” təsdiq edilib. Qərara əsasən “Startap” şəhadətnaməsini 2021-ci ilin may ayından KOBİA verir. Onu da qeyd edək ki, sahibkarlıq iş yerlərinin yaradılması üçün güclü drayverdir. Xüsusən də kiçik və orta sahibkarlıq əksər iqtisadiyyatlarda məşğulluğun əhəmiyyətli hissəsini təşkil edir. Dünya Bankının məlumatına görə, məhz onlar dünya üzrə biznesin 90%-ə qədərini və məşğulluğun 50%-dən çoxunu təşkil edir. Yeni müəssisələr ərsəyə gətirməklə sahibkarlar birbaşa məşğulluq imkanları yaradırlar. Bundan əlavə, bu müəssisələrin böyüməsi təchizat zəncirlərində, paylama şəbəkələrində və əlaqəli xidmətlərdə əlavə iş yerləri yaradır. Bu dalğalanma effekti dolanışıq vasitələrini yaxşılaşdırır və işsizlik nisbətlərini azaldır.
Uğurlu biznes bütün cəmiyyət üçün yeni sərvət yaradır
Sahibkarlar resursları səfərbər etməklə, məhsuldarlığı artırmaqla və bazar imkanlarını genişləndirməklə iqtisadi artıma təkan verirlər. Uğurlu bizneslər təkcə sahibləri üçün deyil, həm də işçilər, investorlar və cəmiyyət üçün sərvət yaradır. İnkişaf edən bizneslərdən toplanan vergilər infrastruktura, təhsilə və ictimai xidmətlərə sərmayə qoymağa imkan verən dövlət gəlirlərinə töhfə verir.
Bundan əlavə, sahibkarlıq müəssisələri kapital, təcrübə və qlobal bazarlara çıxış gətirən birbaşa xarici investisiyaları cəlb edir. Müvafiq sahibkarlıq ekosistemlərinə malik olan ölkələr tez-tez innovasiya və iqtisadi fəaliyyət üçün mərkəzə çevrilərək beynəlxalq arenada rəqabət qabiliyyətini artırırlar. Sahibkarlıq rəqabəti gücləndirir ki, bu da sağlam iqtisadiyyat üçün vacibdir. Bazara yeni daxil olanlar müəyyən oyunçulara meydan oxuyur, onları yenilik etməyə, keyfiyyəti yaxşılaşdırmağa və qiymətləri aşağı salmağa məcbur edir. Bu rəqabət dinamikası daha çox seçim və daha yaxşı dəyər təmin etməklə istehlakçılara fayda gətirir. Bundan əlavə, sahibkarlar tez-tez mövcud sistemlərdəki səmərəsizlikləri müəyyən edir və onların aradan qaldırılması üçün həll yolları hazırlayırlar. Qabaqcıl texnologiyaları və ya sadələşdirilmiş prosesləri tətbiq etməklə, onlar bütün iqtisadiyyata fayda verən səmərəlilik və məhsuldarlıq artımını təmin edirlər. Sahibkarlar tez-tez aktual problemləri həll etməklə və həyat keyfiyyətini yaxşılaşdıran həllər yaratmaqla cəmiyyətin rifahına töhfə verirlər. Bununla yanaşı sahibkarlar, xüsusilə, yoxsulluq, təhsil, səhiyyə və ətraf mühitin davamlılığı kimi problemləri həll edən təşəbbüslərə diqqət yetirirlər. Yerli bizneslər cəmiyyətin inkişafında mühüm rol oynayır. Belə ki. yerli iqtisadiyyatlara sərmayə qoymaqla sahibkarlar iqtisadi fəallığı stimullaşdırır. Onların uğur hekayələri başqalarını ruhlandırır, bütün regionlarda inkişafı yüksəldə bilən sahibkarlıq mədəniyyəti yaradır. Sahibkarlığın bütün potensialından istifadə etmək üçün hökumətlər, özəl sektorun maraqlı tərəfləri əlverişli mühit yaratmalıdırlar. Əsas strategiyalara aşağıdakılar daxildir: Maliyyəyə çıxışın yaxşılaşdırılması: araşdırmalar göstərir ki, vençur kapitalı fondlarının yaradılması, qrantların təqdim edilməsi və mikromaliyyə təşəbbüslərinin təşviqi sahibkarlara ehtiyac duyduqları resurslara çıxış əldə etməyə kömək edə bilər. Təhsil və təlimin təkmilləşdirilməsi: sahibkarlığın məktəb kurikulumlarına inteqrasiyası və peşə təhsili proqramlarının təklif edilməsi fərdləri innovasiya və liderlik bacarıqları ilə təchiz edir.
Qaydaların sadələşdirilməsi: biznesin qeydiyyatı proseslərinin sadələşdirilməsi, bürokratik maneələrin azaldılması və vergi güzəştlərinin təklif edilməsi sahibkarlıq fəaliyyətini stimullaşdırır. Ekosistemlərin qurulması: innovasiya mərkəzlərinin, inkubatorların və akseleratorların yaradılması sahibkarlara mentorluq, şəbəkə imkanları və infrastruktur dəstəyi verir. Sahibkarlıq mədəniyyətinin təşviqi: sahibkarlığın uğur hekayələrini qeyd etmək və risk götürməyi təşviq etmək başqalarını öz ideyalarını həyata keçirməyə ruhlandıra bilər. Beləliklə, sahibkarlıq iqtisadi və sosial tərəqqinin güclü hərəkətverici qüvvəsidir. İnnovasiyaları təşviq etməklə, iş yerləri yaratmaqla və rəqabəti stimullaşdırmaqla sahibkarlar davamlı inkişafın əsasını qoyurlar. Bununla belə, sahibkarlığın bütün potensialının açılması maneələri aradan qaldırmaq və dəstəkləyici ekosistemi inkişaf etdirmək üçün birgə səylər tələb edir. Düzgün siyasət və mədəni təfəkkür ilə ölkələr uzunmüddətli rifah və möhkəmliyə nail olmaq üçün sahibkarlığın transformasiya gücündən istifadə edə bilərlər.
Samirə SƏFƏROVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
