Sovet avtomobil sənayesinin elektromobil tarixinə sərnişin, yük maşını və minik avtomobillərinin çoxlu nümunələri daxildir.
Ölkə.az AzPost-a istinadən bildirir ki, xüsusilə nəzərə çarpan inkişaflar 70-ci illərdə elektrotexnika, elektronika sahəsində irəliləyişlər nəticəsində baş verib.
Avtomobil Nəqliyyatı Elmi-Tədqiqat İnstitutu (NİİAT), Ümumittifaq Elmi-Tədqiqat Elektromexanika İnstitutu (VNIIEM), Ümumittifaq Elektrik Nəqliyyatı İnstitutu (VNIIET), həmçinin VAZ, ErAZ, RAF və UAZ avtomobil zavodları ilk prototiplərin yaradılmasında iştirak edib.
Onlardan bəziləri beynəlxalq mükafatlara layiq görülüb.
Ən maraqlı sovet elektrik maşınlarından biri UAZ şassisində olan “U-131” idi. Avtomobil 1974-cü ildə 34 avtomobildən ibarət "Mostorgtrans" zavodunun prototipləri kimi yaradılmışdı. Furqon 500 kq yükgötürmə qabiliyyətinə malik idi. Xarici şarj cihazından istifadə edildiyi üçün maşınlar gecə vaxtı avtomobil zavodunda xüsusi qutuda doldurulurdu.
İnkişafa doğru bir addım daha
1978-ci ildə avtomobil zavodu adi “UAZ-451″dən demək olar ki, heç bir fərqi olmayan, tamamilə metal korpuslu “UAZ-451mi” elektrik avtomobillərinin pilot partiyasını buraxdı. Bu avtomobillərdəki şarj cihazı artıq bortda idi.
Akkumulyatorlar çərçivənin altına yerləşdirilirdi və mühərrik alternativ cərəyanla işləyirdi. Adi cərəyana qoşmaqla bir saat ərzində batareyalar 70% dolurdu.
1978-ci ildə UAZ-ın baş dizayneri Filadelfiyada keçirilən Ümumdünya Elektrikli Avtomobil Sərgisində “UAZ-451 mi” modelini təqdim etdi. Sərgidə avtomobil alternativ cərəyanla işləyən yeganə avtomobil idi.
Mikroavtobuslar
1976-cı ildə Jelgava Avtomobil Zavodunda “RAF-2203” mikroelektrik avtobuslarının partiyası istehsal edildi. 23 kVt gücündə mühərriklərlə təchiz edilmiş avtomobil təxminən 70 kilometr güc ehtiyatı ilə 60 km/saat sürət yığa bilirdi.
Günəş panelləri ilə təchiz edilmiş elektrik RAF-lar 1980-ci il Olimpiadasında hakim avtomobili kimi istifadə edilmiş, 1982-ci ildə isə bu elektromobillərdən 3-ü taksi kimi Moskvaya gətirilmişdi.
Elektrikli “Zapı”
Sovet elektromobilinin daha bir maraqlı nümunəsi Ukraynada yaradılmışdı. “ZAZ-968” minik elektrik avtomobilinin göyərtəsində o dövrün yeniliyi – impulslu yarımkeçirici çevirici var idi. Elektrik “Zaporojets” bürünc medal, idarəetmə sistemi isə 1974-cü ildə SSRİ Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisi çərçivəsində gümüş medal aldı.
“VAZ”ın elektromobilləri
1976-cı ildə VAZ-da elektrik avtomobilləri ilə əlaqəli bütün iş dövrü ilə məşğul olan dörd bürodan ibarət bir şöbə yaradıldı. İlk VAZ elektrik avtomobili 1976-cı ildə 2102 əsasında yığıldı.
“VAZ 2102E” adlandırılan avtomobil Avtomobil Sənayesi Nazirliyinin sınaqlarından uğurla keçdi və kütləvi istehsal üçün tövsiyə aldı. Elektrik avtomobili arxa şüşələrin yerində büzməli panelləri olan qapalı ikiqapılı furqon idi.
1980-81-ci illərdə “VAZ 2801” modelində Nikel-sink batareyaları istifadə olundu. Nikel-sink akkumulyatorlarının çəkisi 380 kq, avtomobilin kapotunun altındakı elektrik mühərriki isə 25 kVt (35 at gücü) güc istehsal edirdi. Yükgötürmə qabiliyyəti 320 kq, maksimal sürəti 87 km/saat idi. Yürüş məsafəsi hətta müasir elektrik nəqliyyat vasitələrinə uyğun – 130 km idi.
Təəssüf ki, elektrik nəqliyyat vasitələrinin istifadəsinin kifayət qədər asan olmaması ilə bağlı bir sıra səbəblərə görə 2801-in kütləvi istehsala tətbiqi dayandırıldı. Bununla belə, AvtoVAZ bir sıra prototiplər və prototiplər yaradaraq bu istiqamətdə işlərini davam etdirdi.
Məsələn, 1979-cu ildə kurort və park ərazilərində istifadəyə yararlı dörd nəfərlik açıq elektrik avtomobili yaradıldı. VAZ-1801 dizayn layihəsi dizaynerlər V.Baranovski və Yu Veresşaqin tərəfindən yaradılmış və çərçivə quruluşuna malik idi. Batareya ön bölmənin aşağı hissəsində yerləşirdi.
1980-ci ildə isə dizayner V. Paşkonun (VAZ-2108 dizaynının müəllifi) iştirakı ilə 2802-02 prototipi – plastik korpuslu elektrik furqonu yaradıldı.
1987-ci ilə yaxın SSRİ-də elektromobillərin inkişafı sadə bir səbəbə görə tədricən sönməyə başladı. Yenidənqurma zamanı dövlət avtomobil zavodlarını maliyyələşdirməyi praktiki olaraq dayandırdı.
Bununla belə, 1986-cı ildə VAZ-da STC (elmi-texniki mərkəz) yaradıldı, onun vəzifəsi perspektivli modelləri – xüsusən də Niva və VAZ-2110-un ikinci nəslinin prototiplərini hazırlamaqdan ibarət idi.
