Oksford Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, uşaqlar əvvəllər düşünüldüyü kimi altı ayda deyil, dörd ayda dil öyrənməyə başlayırlar. Bu irəliləyiş nitq gecikmələrinin erkən diaqnozunda kömək edə bilər. Elmi iş “Developmental Science” (DevScience) jurnalında dərc olunub.
Bir yaşa qədər körpələr lazımsız olanlara məhəl qoymadan ana dillərinin səslərini seçirlər. Ancaq ilk altı ayda onlar hətta ətraflarında olmayan səsləri tanıyırlar - məsələn, böyüklərin eşitmədiyi hindi nüansını və ya mandarin dialektini seçə bilirlər.
Əvvəllər hesab olunurdu ki, uşaqlar yalnız eşitmələri ana dillərinə uyğunlaşdıqdan sonra səslərin necə əmələ gəldiyini anlamağa başlayırlar. Ancaq yeni araşdırmalar göstərir ki, bu proses altı aydan əvvəl başlayır.
Alimlər iki uydurma dil yaratmışlar: biri labial (dodaqla) səslərlə, digəri dil səsləri ilə. Hər bir söz cizgi filmi təsviri ilə əlaqələndirilib:labial səslər üçün meduza və dil səsləri üçün krab. Dörd aydan altı aylıq 34 körpə bu sözlərin və şəkillərin videolarına, daha sonra insanların danışdıqları səssiz videolara baxıb. Məlum oldu ki, uşaqlar artikulyasiyanın öyrənilən şəkillərlə üst-üstə düşdüyü kadrlara daha çox baxırlar.
Bu sübut edir ki, hələ dörd ayda körpələr səsləri ağız hərəkətləri ilə əlaqələndirirlər ki, bu da ikidilli ailələrdə nitq pozğunluqlarının erkən diaqnostikası və dil öyrənilməsi üçün yeni perspektivlər açır.
Gələcəkdə elm adamları körpələrin digər nitq xüsusiyyətlərini, məsələn, səslərin cingiltiliyi kimi erkən ayırd edə bilib-bilməyəcəyini araşdırmağı planlaşdırırlar.
Almaz Həsənli
