ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Tramp Panama kanalını ABŞ-ın ticarəti və milli təhlükəsizliyi baxımından əhəmiyyətinə görə ABŞ-ın nəzarətinə qaytaracağını, bütün keçidlərin 72%-dən çoxunu ABŞ təmin edəcəyini və kanalın operativ yerləşdirilməsi üçün kritik olduğunu söylədikdən sonra İsrael də böyük həmləyə başlayıb. Hədəf isə Süveyş Kanalıdır. İsraildə uzunluğu təxminən 258 km olan Ben-Qurion kanalının tikintisi layihəsinə diqqət daha da güclənib. O, Misirin Süveyş kanalı ilə rəqabət aparmaq üçün nəzərdə tutulub və Qırmızı dənizi Aqaba körfəzindəki Eylat şəhərindən İordaniya ilə sərhədi keçərək, Negev səhrasından keçərək, Qəzza zolağından keçərək Aralıq dənizinə birləşdirəcək. Kanal Süveyşdən 10 metr daha dərin olacaq, eni 110 metr və uzunluğu 300 metr olan gəmilərin keçməsinə imkan verəcək.
İndi gördüyümüz kimi yalnız Sinay yarımadası İsrailin nəzarəti zonasından kənarda qalıb. İndi Suriyada olduğu kimi Misirdə də İsrail hədəflərini böyüdür. Suriyanın uğursuzluğunun nəticələri hamı üçün çox böyük olacaq. Söhbət regional problemlərin transformasiyası ilə bağlı dünya ticarət kommunikasiyalarının qlobal transformasiyasından gedir. Netanyahu bu perspektivi belə qiymətləndirir: “İsrail Asiya və Avropanın infrastrukturunu birləşdirəcək, Yaxın Şərqin, İsrailin simasını dəyişdirəcək və bütün dünyaya təsir edəcək misli görünməmiş beynəlxalq layihənin mərkəzindədir. Ölkəmiz bu dəhlizdə mərkəzə çevriləcək, dəmir yollarımız və dəniz limanlarımız Hindistandan Yaxın Şərqdən Avropaya, həmçinin Avropadan Hindistana yeni qapılar açacaq”.
Münaqişə Qəzza zolağından Livana, İrana və Suriyaya yayıldı və bu, döyüş meydanında yeni oyunçuların meydana çıxmasına səbəb oldu. Qarşıdan gələn böhran Türkiyə, İran, İordaniya, İraq, Suriya və Misirlə yanaşı, Qətər, Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ və digər Körfəz ölkələrinə də təsir edəcək. Müharibə dünya ticarətini dərindən sarsıdacaq və enerji marşrutlarını təhdid edəcək. İsrail Hindistandan və bütün Yaxın Şərq regionundan malların Aralıq dənizində əsas daşınma məntəqəsinə çevrilir. Eyni zamanda Süveyş kanalı da daxil olmaqla köhnə marşrutlar ləğv ediləcək, Ben-Qurion kanalı layihəsi kağızdan real siyasətə keçəcək ki, bu da region üçün tarixi, görünməmiş siyasi və geosiyasi dəyişiklikləri nəzərdə tutur. Bu, təkcə regional səviyyədə deyil, vəziyyətin yeni xarakteristikasıdır. Döyüş ərazilər və hətta ölkələr üçün deyil, yeni logistika marşrutları uğrunda gedir ki, bu da öz növbəsində gələcəkdə qaçılmaz hərbi münaqişələri əvvəlcədən müəyyənləşdirəcək.
Pərviz Əliyev
visiontv.az
