“Amerikalıların hədəfi nədir” sualı aktual olaraq qalır

Hər kəsin ortaq olduğu cavab ABŞ-ın Rusiyaya qarşı bölgədə mövqelərini gücləndirmək olduğu yönündədir və bu, sirr deyil. Xüsusilə Rusiyanın Ermənistanda boşalan yerinin doldurulmasında ABŞ daha çox paya sahib olmaq niyyətindədir və İrəvana praktiki müstəvidə verilən dəstək Moskva qarşısında mərkəzdənqaçma manevrlərini genişləndirəcək. Hərçənd, burada iki məqam diqqəti fərqli istiqamətə yönəldir:

1. Rusiyanın Ermənistanla birbaşa sərhədinin olmaması: rusiyalı sərhədçilərin çıxması Moskva üçün strateji itki olsa da, Ukraynanın prioritet olduğu dövrdə amerika qüvvələrinin ermənilərə sərhəd mühafizəsi adı altında verəcəyi dəstək Rusiyaya birbaşa təhdid yaratmır;

2. Rusiya və ABŞ-ın yeni hakimiyyəti arasında aparılan danışıqlar və Ukraynada mümkün anlaşma ssenarisi fonunda Moskva Ermənistanda mövqelərin paylanılmasına (Gümrüdəki bazanın saxlanılması qarşılığında Amerika qüvvələrinin gəlişini qəbul etmək) razı ola bilər: Moskvadan strateji sənədə verilən reaksiyanın loyallığı da bu kontekstdə diqqət çəkir;

(Baydenin Trampdan öncə strateji sənədlə Ermənistan siyasətini rəsmiləşdirdiyi, lakin Trampın sələfinin planını rəfə qaldıra biləcəyi ehtimalı baş verənlərin fonunda ayrıca ştrix olaraq qalmaqdadır).

Və burada iki sualı xüsusilə aktuallaşır:

- Ermənistana gələcək Amerika qüvvələrinin birbaşa hədəfi İrandırmı?

- Tramp İrana qarşı planlarda sələfinin mirasını, xüsusilə ABŞ qüvvələrinin Ermənistanda qalması, qəbul edə bilərmi?

Cavabları İran Milli Təhlükəsizlik Şurasının katibi Əli Əkbər Əhmədianın regiona – Bakı və İrəvana səfəri kontekstdə axtarmaq zərurəti var. Əhmədianın səfəri öncədən planlaşdırılmamışdı və aydın görünür ki, İran Ermənistanın ABŞ-la gözlənilən strateji sənədini aydınlaşdırmağa çalışıb. Səfərin Bakıdan başlanması da təsadüfi deyil. Çünki İrəvan reiona xarici qüvvələri gətirməsini Azərbaycanla rəqabət fonunda “təhlükəsizlik amilinə” bağlayır. Mümkündür ki, Əhmədian əvvəlcə Bakıda Zəngəzur dəhlizi məsələsi də daxil olmaqla Ermənistana “müdaxilə” planlarının olmadığını dəqiqləşdirərək, İrəvana təkliflər paketi aparıb.

1. Əhmədian İrəvana “Bakı ilə müzakirələr apardıq və mövqeyimi təqdim etdik”, “İran Ermənistanın təhlükəsizlik qarantı olmağa hazırdır” mesajını çatdırıb;

2. İran qoşunlarının Ermənistana yerləşdirilməsini təklif edib: qeyri-rəsmi məlumatlarda bu məsələ qeyd olunurdu;

Məqsəd ABŞ-la anlaşmanın və Amerika qüvvələrinin gətirilməsinin qarşısını almaq olub, çünki Tehran anlayır ki, hadisələr İran ətrafında çəmbərin daralması istiqamətində inkişaf edir.

Yaxın Şərdə baş verənlərin İranın proksi qüvvələrinin sıradan çıxarılması/zəiflədilməsi olduğu bəllidir və bu istiqamətində ciddi nəticələr əldə olundu. Prosesin davamı İran ətrafında mühasirəni gücləndirmək və iki mümkün ssenarini tətbiq etməkdir:

- Ya hərbi müdaxilənin edilməsi: bu ssenari üzərində İsrail və ABŞ da başda olmaqla müttəfiqləri arasında fikir ayrılığı var;

- Ya rejimin dəyişdirilməsi: bu, üzərində daha çox uzlaşma olan ssenaridir və belə görünür ki, plan İranın sərhədlərindən kənara uzanan “qollarının” kəsilməsi, öz daxilinə çəkilməyə məcbur edilməsindən ibarətdir;

Cənubi Qafqaz ABŞ/Qərbin Çin və Rusiyaya qarşı mübarizə ilə yanaşı, İranın mühasirəsi planında əsas coğrafiyalardan biridir və Yaxın Şərq, eləcə də Cənub-Şərqi Asiyadan sonra bizim regionumuzda qurudan mühasirə ssenarisinin tətbiqi görünür.

Niyə Ermənistan?

Bu sualın birdən çox cavabı var.

Birincisi, İranla daha böyük sərhədə malik olan Azərbaycan Tehrana qarşı planlarda yer almır;

İkincisi, İranın Cənubi Qafqazda əsas təsir imkanlarının olduğu ölkə Ermənistandır;

Üçüncüsü, Qərb qüvvələri tərəfindən kurasiya edilən Paşinyan hakimiyyətinə belə bir planın qəbul etdirilməsi daha asandır;

Məsələ müdaxilənin bu regiondan edilməsindən daha çox, İran ətrafında mühasirənin genişləndirilməsi və kəşfiyyat məlumatlarının toplanmasından ibarətdir.

Axar.az

visiontv.az