ABŞ-da noyabrın 5-də keçirilən seçkilər nəticəsində prezident seçilən Donald Tramp son zamanlar Panama kanalı və Qrenlandiya ilə bağlı açıqlamaları ilə gündəm olub. Tramp bəyan edib ki, Panama kanalı düzgün idarə olunmasa, onun ABŞ-a qaytarılmasını tələb edəcəklər.
Hafta.az-ın yazdığına görə, Qrenlandiyaya nəzarətin ABŞ-da olması lazım olduğunu bildirən Trampa cavabı isə Qrenlandiyanın baş naziri “ada satılmır və heç vaxt da satılmayacaq” ifadəsi ilə verib.
Hacəttəpə Universiteti Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin (HÜSAM) müdir müavini və Beynəlxalq Əlaqələr Departamentinin doktoru Özləm Pınar Oran deyib ki, Trampın sözləri "dünya siyasətində çıxış edəcəyi prioritet məsələlər və mümkün böhran yaşayacağı ölkələr haqqında dəqiq proqnozlar verir. Amerika konqresinin hər iki palatasında və Amerika sistemində qərar vermə mexanizminin ən mühüm alətlərindən biri olan Senatda əksəriyyət Respublikaçılar tərəfindən ələ keçirilib. Demək olar ki, bütün seçki kampaniyasını iqtisadi siyasətə yönəldən Donald Trampın açıqlamaları ABŞ-ın gələcək diplomatik əlaqələri ilə bağlı narahatlıqlar yaradıb. “Seçilmiş prezident Trampın Panama kanalı və Qrenlandiya ilə bağlı açıqlamaları göstərir ki, o, 2025-ci il yanvarın 20-də vəzifəyə başlayarkən Çin əsas gündəm məsələsi olacaq” deyib.
Panama kanalı və Qrenlandiyanın qlobal ticarətdə ABŞ üçün strateji əhəmiyyət daşıdığını bildirən doktor Oran, “Tarixi prosesdə ABŞ Panama kanalından istifadə ilə bağlı İngiltərə ilə uzun mübarizəni davam etdirdi və 1999-cu ildə kanalın bütün idarəçiliyi Panama Respublikasının yaratdığı Panama Kanalı İdarəsinə verildi. Açıqlamasında Panama kanalının ABŞ gəmilərinə tətbiq etdiyi tranzit xərclərinin çox yüksək olduğunu bildirən Tramp, daha da önəmlisi, bu yüksək tariflərin səbəbinin Panamanın Çinlə siyasi və ticari əlaqələri olduğunu bildirib. Əslində, Panama 2017-ci ildə Tayvanla diplomatik əlaqələrini kəsdiyini və Tayvanı Çinin bir hissəsi kimi tanıdığını bəyan edib. Ticarət əlaqələrinə gəlincə, Panama kanalı ilə uzun tonluq yüklərin daşınmasında ABŞ birinci yerdə olsa da, Çinlə baş-başa rəqabət var. Digər tərəfdən, əsas ticarət yollarının Panama kanalından keçməsi kanalı cazibə mərkəzinə çevirir və ona strateji əhəmiyyət verir. "1800-cü illərdə Atlantik və Sakit okean sahilləri arasında dəniz nəqliyyatı xərclərini azaltmaq axtarışı bu gün Panama kanalı və Qrenlandiya vasitəsilə Çinlə qlobal güc rəqabətində özünü göstərir" deyib.
Trampın ilk prezidentliyini xatırladan Dr. Oran, “Tramp ilk prezidentliyi dövründə bu cür ritorikadan Meksika vasitəsilə taktiki təhdid kimi istifadə etdi” deyə xatırladıb.
“Öz bəyanatlarında Qrenlandiyaya nəzarətin milli təhlükəsizlik və qlobal azadlıq üçün zəruri olduğunu vurğulayan seçilmiş prezident Qrenlandiyada Pituffik Kosmodromunu saxlayır. Region təbii sərvətlərlə çox zəngindir və qlobal güclərin, xüsusən də Rusiyanın çatmağa çalışdığı çox strateji mövqeyə malikdir. Trampın bu və buna bənzər bölgələrin alınması ilə bağlı ritorikası beynəlxalq siyasətdə nəticə verməsə də, hər iki prezidentlik kampaniyasında Amerikanın gücündən yararlanmaq iddiası ilə onun daxili siyasətdə əlini gücləndirməyə kömək edib. Seçilmiş prezident Tramp bu cür ritorikadan ilk prezidentliyi dövründə Meksikaya qarşı taktiki təhlükə kimi istifadə edib" deyən Dr. Oran bildirib ki, nəticə etibarı ilə həm iş adamı, həm də prezident kimi seçilən Donald Trampın Panama kanalı və Qrenlandiya ilə bağlı verdiyi açıqlamalar həm texnoloji, həm də iqtisadi baxımdan qaçılmaz böyük güc yarışında olduğu Çinə doğru strateji bir addımdır. "20 yanvar 2025-ci il tarixindən etibarən ABŞ-ın iqtisadiyyata əsaslanan xarici siyasət yeridəcəyini və qlobal rəqabətdə Çinə və onunla ticarət əməkdaşlığı olan bütün dövlətlərə qarşı siyasət yürütəcəyini qiymətləndirmək olar”, - o deyib.
