Mərkəzi Bank həmin tələbi götürməklə, əslində, ölkədəki dollar ajiotajının qarşısını alır
Mərkəzi Bank yerli bankların valyuta hərraclarında iştirakı ilə bağlı tələbləri yumşaldıb. Belə ki, Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) İdarə Heyəti 15 noyabr 2022-ci il tarixli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Mərkəzi Bank ilə banklar arasında xarici valyutanın alqı-satqısı Qaydası”nda dəyişikliklər edib. Bununla bağlı qurumun sədri Taleh Kazımov yeni qərar imzalayıb. Qərara əsasən, bundan sonra son saxlama dövründə məcburi ehtiyatlar üzrə tələbi pozan banklar da valyuta hərraclarında iştirak edə biləcək. İndiyə qədər valyuta hərraclarına qatılmaq üçün sözügedən tələbin pozulmaması şərt kimi qoyulmuşdu.
Yeri gəlmişkən, 2024-cü ilin yanvar-dekabr ayları ərzində Azərbaycan Mərkəzi Bankında (AMB) keçirilən 95 valyuta hərracında 7 milyard 169,07 milyon ABŞ dolları satılıb. Bu göstərici ötən illə müqayisədə 84.8 faiz çoxdur. Belə ki, ötən il ərzində keçirilən valyuta hərraclarında 3 milyard 878.53 milyon ABŞ dolları satılmışdı. Cari ilin dekabr ayında keçirilən 8 valyuta hərracında isə valyuta satışının məbləği 565.2 milyon dollar təşkil edib.
Bəs, görəsən, Mərkəzi Bankın yerli bankların valyuta hərraclarında iştirakı ilə bağlı tələbləri yumşaltması bank sektoruna necə təsir göstərəcək?
Ekspertlər hesab edirlər ki, Mərkəzi Bankın yerli bankların valyuta hərraclarında iştirakı ilə bağlı tələbləri yumşaltması bank sektoruna bir sıra təsir göstərə bilər. Belə ki, məcburi ehtiyat tələblərini pozmuş bankların da hərraclarda iştirakına icazə verilməsi nəticəsində banklar arasında valyuta likvidliyi arta bilər. Bu, bankların müştərilərinə daha çevik və rəqabətli valyuta xidmətləri təqdim etməsinə şərait yarada bilər. Eyni zamanda, daha çox bankın hərraclarda iştirak etməsi valyuta bazarında rəqabəti artıracaq. Bu da öz növbəsində, valyuta məzənnələrinin daha stabil və ədalətli formalaşmasına təsir göstərə bilər. Tələblərin yumşaldılması bankların risk idarəetmə strategiyalarına yenidən baxmasını tələb edə bilər. Banklar, məcburi ehtiyat tələblərini pozmamaq üçün daha diqqətli olmalı və valyuta əməliyyatlarında riskləri effektiv şəkildə idarə etməlidirlər. Bu dəyişikliklər AMB-nin bank sektoruna nəzarət və tənzimləmə funksiyalarını gücləndirə bilər. Banklar yeni qaydalara uyğun fəaliyyət göstərmək üçün Mərkəzi Bankla daha sıx əməkdaşlıq etməli olacaqlar. Ümumilikdə, bu dəyişikliklər bank sektorunda fəaliyyətin daha çevik və rəqabətli olmasına, eyni zamanda risklərin daha effektiv idarə edilməsinə şərait yarada bilər.
Mütəxəssislərə görə, Mərkəzi Bankın valyuta hərraclarında iştirak qaydalarını yumşaltması banklarla yanaşı, həm də müştərilərə bir sıra üstünlüklər qazandıra bilər. Belə ki, banklar arasında rəqabətin artması ilə valyuta məzənnələri arasında fərqlər azalacaq və bu da müştərilər üçün daha sərfəli şərtlər yaradacaq. Valyuta alqı-satqısında müxtəlif bankların daha aktiv iştirak etməsi müştərilərə daha çox seçim imkanı verəcək. Artan likvidlik valyuta bazarında dalğalanmaları azalda bilər ki, bu da müştərilərin maliyyə əməliyyatlarını daha proqnozlaşdırıla bilən edəcək. Eyni zamanda, bankların sərbəst fəaliyyəti nəticəsində müştərilər daha sürətli və əlçatan valyuta əməliyyatları həyata keçirə biləcəklər. Bu dəyişikliklər həm makroiqtisadi sabitliyə, həm də maliyyə xidmətlərinin keyfiyyətinin artmasına töhfə verəcək.
Mövzu ilə bağlı bizimlə fikirlərini bölüşən bank məsələləri üzrə ekspert Əkrəm Həsənov deyib ki, Mərkəzi Bankın banklara qarşı bir neçə tələbləri mövcuddur:
“Bunlardan biri də son saxlama dövründə məcburi ehtiyatlar üzrə tələb idi. Mərkəzi Bank həmin tələbi götürməklə əslində ölkədəki dollar ajiotajının qarşısını alır. Biz son vaxtlar vətəndaşlardan eşidirdik ki, bəzi banklar xarici valyuta satmırlar. Halbuki həmin bankların özündə problemlər var idi. Amma vətəndaşlar düşünürdülər ki, ölkədə dollar problemi mövcuddur. Bu da müəyyən qədər ajiotaja səbəb olurdu. Mərkəzi Bankın hətta müəyyən tələblərə cavab verməyən banklara valyuta hərracında iştirak etmək üçün şərait yaratması bankların valyuta alışına çıxını asanlaşdıracaq. Nəticədə sünü şəkildə meydana çıxan dollar ajiotajı aradan qalxacaq”.
