"Donald Tramp"ın sabah ABŞ-nin - dünyanın ən böyük iqtisadiyyatının - rəhbərliyinə keçməsi ilə xüsusilə ticarət sahəsində sərt siyasətlər tətbiq edəcəyi təxmin edilir.
Valyuta.Az xəbər verir ki, seçki kampaniyasının mərkəzində iqtisadi siyasətləri dayanan Tramp, "əvvəl Amerika" yanaşması ilə qoruyucu iqtisadi siyasətlər tətbiq etməyi planlaşdırır.
ABŞ-nin iqtisadi siyasətlərindəki dəyişikliklərin qlobal təsirlərinin transatlantik əlaqələrdə də problemlərə səbəb ola biləcəyi düşünülür.
Trampın ABŞ prezidentliyinə gəlməsi ilə son illərdə çox yaxın müttəfiq kimi təsvir edilən "Avropa İttifaqı" ("Aİ") və ABŞ münasibətlərində ciddi dəyişikliklərin baş verəcəyi gözlənilir.
Bu çərçivədə "Aİ", I dövrdə müxtəlif ticari problemləri yaşadığı Tramp ilə II dönəmdə ciddi iqtisadi sınaqlara hazırlaşır.
Trampın 2017-2021-ci illərdəki prezidentliyi dövründə həyata keçirdiyi qoruyucu ticarət siyasətləri, Avropa ölkələrinə polad və alüminium üçün əlavə gömrük vergiləri tətbiq etməsi, "Paris İqlim Anlaşması"ndan çıxması və sərt ritorikası onu "Aİ" üçün qeyri-müəyyən müttəfiqə çevirmiş və əlaqələri zəiflətmişdi. Transatlantik münasibətlər yalnız Co Baydenin prezidentliyi dövründə yenidən toparlana bilmişdi.
⇒ ABŞ-nin "Aİ" ilə 200 milyard dolları aşan ticarət kəsiri
Yeni Tramp dövründə də Avropa ölkələri ilə ABŞ münasibətlərinin zəifləməsi qaçılmaz görünür.
"Aİ" və ABŞ dünyanın ən böyük ikitərəfli ticarət və sərmayə əlaqəsinə malik olmaqla yanaşı, inteqrasiya olunmuş iqtisadi struktur içində fəaliyyət göstərir.
Tərəflər arasında ümumi mal və xidmət ticarəti illik 1,3 trilyon dollara çatır, ABŞ isə "Aİ"nin ən böyük ticarət tərəfdaşı mövqeyini qoruyur.
"Aİ" ölkələri uzun illərdir ABŞ ilə ticarətdə ciddi miqdarda artıqlıq verir. Avropa ölkələrinin ABŞ-yə ixracatı bu ölkədən idxalını əhəmiyyətli dərəcədə üstələyir.
2023-cü ildə "Aİ" ABŞ-yə ümumi dəyəri 576,3 milyard dollar olan məhsul ixrac edib, ABŞ-dən isə 367,6 milyard dollar məbləğində məhsul idxal edib.
2024-cü ildə ABŞ-nin "Aİ" ilə ticarət kəsirinin daha da genişlənəcəyi gözlənilir. Ən son açıqlanan məlumatlara görə, 2024-cü ilin yanvar-noyabr aylarında ABŞ, "Aİ"dən 555,6 milyard dollarlıq məhsul idxal edib, "Aİ"yə 342 milyard dollarlıq ixrac edib. Beləliklə, keçən ilin ilk 11 ayında ABŞ-nin "Aİ" ilə ticarət kəsiri əvvəlki ilin cəmi göstəricisini aşaraq 213,7 milyard dollara çatdı.
"Aİ" ilə ABŞ arasındakı xidmət ticarəti də ciddi səviyyədədir. Bu sahədə ABŞ-nin "Aİ"yə ixracatı təxminən 100 milyard dollar daha yüksək səviyyədədir. Lakin xidmət ticarəti də nəzərə alınsa belə, Avropa ölkələrinin ABŞ-yə ticarət artıqlığı verməsi diqqət çəkir.
Bu ticarət kəsiri Trampın açıqlamalarında onu xüsusilə narahat edən məqam kimi önə çıxır. ABŞ-nin ticarət kəsiri verdiyi ölkələrə gömrük vergisi tətbiq etməyi vəd edən Trampın, Avropa məhsullarına 10-20 % arasında əlavə gömrük vergisi tətbiq etməyi planlaşdırdığı bildirilir.
⇒ "Aİ" ABŞ-dən daha çox LNG ala bilər
Bu məsələdə Tramp, prezidentlik dönəminə başlamadan əvvəl Avropanı sərt şəkildə xəbərdar edərək ABŞ-dən daha çox neft, təbii qaz və digər enerji məhsulları almasını tələb edib.
Trampın bu təhdidi Brüsseldə əks-səda doğurarkən, "Aİ" rəsmiləri xüsusilə mayeləşdirilmiş təbii qaz ("LNG") tədarükündə ABŞ-nin rolunun artırılacağını açıqladı.
"Aİ" xüsusilə Rusiya qazının Ukrayna üzərindən nəqlinin yeni ildən tamamilə dayanması ilə bu sahədə addım atmağa məcbur qalacaqdı. Enerji sahəsində xaricdən asılılığı yüksək olan Avropanın ABŞ-dən başqa çox seçimi də yoxdur.
ABŞ, neft və "LNG" tədarükündə Avropanın ən böyük təminatçısı mövqeyindədir. "Aİ" də Tramp ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaq məqsədilə ABŞ-dən daha çox "LNG" almağa hazırlaşır.
Avropa, enerji məhsulu idxalındakı artımın ABŞ ilə ticarət kəsirini qismən azaltmasını və bunun Trampı sakitləşdirməsini gözləyir.
⇒ Trampın narahatlığı - Amerika nəhənglərinə cərimələr
Son illərdə "Aİ"nin ABŞ mənşəli "Apple", "Meta", "Google" və "X" kimi texnologiya şirkətlərinə qarşı tətbiq etdiyi cərimələr Trampı narahat edən məsələlər arasında yer alır.
Tramp, seçki kampaniyalarında xüsusilə "Aİ"nin "Apple"a tətbiq etdiyi 13 milyard avroluq cəriməni misal gətirərək buna cavab verəcəyini açıqlamışdı.
Bu səbəbdən yeni dövrdə "Aİ"nin ABŞ şirkətlərinə cərimə tətbiq etməsi halında Trampın sərt reaksiyası ilə qarşılaşma riski yüksəkdir.
⇒ Qrenlandiya gərginliyi
Ticarət siyasətləri, enerji və texnologiya şirkətlərinə yanaşma ilə yanaşı, Avropa-ABŞ münasibətlərini sınaya biləcək digər məsələ Qrenlandiya adasıdır. Tramp, ABŞ-nin "milli təhlükəsizliyi" üçün Qrenlandiyanın ABŞ-nin nəzarətinə keçməsini istəyir.
Hal-hazırda "Aİ" üzvü Danimarkaya bağlı muxtar bir bölgə olan Qrenlandiyanın zəngin təbii sərvətləri, o cümlədən neft, qaz və uran ehtiyatları Trampın marağını artırır. Trampın Qrenlandiyanı almaq üçün təklif və tələblərində israrlı olması da Avropa ölkələri ilə münasibətlərə zərər verə bilər.
⇒ Böyük Britaniyanın gömrük vergilərinə qarşı həssaslığı
Trampın gömrük vergilərinə dair mümkün planları Böyük Britaniya üçün də ciddi risk yaradır.
Böyük Britaniyanın beynəlxalq ticarətə və sərmayələrə yüksək asılılığı səbəbindən yeni tariflərin təsirlərinə qarşı həssas olduğu bildirilir.
Böyük Britaniyanın ticarət naziri Conatan Reynols bu vəziyyətin daha yüksək inflyasiya və işsizlik riskinə səbəb olacağından narahatlığını ifadə edib.
ABŞ hal-hazırda Böyük Britaniyanın ən böyük ticarət tərəfdaşıdır. "London İqtisadiyyat Məktəbi"nin yayımladığı son bir analizə görə, ABŞ ilə əlaqələri gücləndirmək, "Aİ" ilə inteqrasiyanı dərinləşdirmək və ya daha müstəqil ticarət siyasəti izləmək istiqamətində qərar qəbul edilməsi Britaniyanın qlobal iqtisadiyyatda istiqamətini tapmaq qabiliyyətinə ciddi təsir göstərə bilər.
Trampın gömrük vergiləri, Brexit sonrası ticarət siyasətlərini sınayan bir çətinlik kimi önə çıxır.
Rəhim
