Bakı. Trend:
Cənubi Qafqazın geosiyasi mübarizə mərkəzində yerləşənErmənistan açıq-aşkar ikiüzlülük, saxtakarlıq və nəyin bahasınaolursa-olsun, mənfəət əldə etməyə hesablanmış təhlükəli geosiyasikurs seçib.
Qərb və Rusiya arasında davam edən qlobal qarşıdurma şəraitindəİrəvan bu iki düşərgə arasında balans yaratmağa və onlarınziddiyyətlərindən maksimum fayda götürməyə çalışır. Təbii ki, beləprimitiv "strategiya" həm Moskvanın, həm də Qərbin ermənilərə alətqismində baxmalarına, Ermənistanı gözlənilməz və etibarsız biroyunçuya çevrilməsinə səbəb olub.
Ermənistanla Rusiya arasındakı gərgin münasibətlərin fonundaErmənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan dünən stratejiməsələləri müzakirə etmək üçün Moskvada səfərdə olub.
Görüş Morozov malikanəsinin tarixi Ağ Zalında keçirilib - buməkan vaxtilə nüvə silahlarının sınaqlarının qadağan olunmasıhaqqında müqavilənin imzalanması kimi əlamətdar diplomatikhadisələrə ev sahibliyi etmişdir.
Birgə mətbuat konfransında Sergey Lavrov ötən ilə xas olanqarşılıqlı münasibətlərdəki böhranın aradan qaldırıldığınıvurğulayıb. Nazir bildirib ki, "danışıqlar intensiv, konstruktiv vəölkələrimizin liderləri tərəfindən əldə olunmuş razılaşmalara uyğunolub".
Danışıqların əsas mövzularından biri strateji tərəfdaşlığınmöhkəmləndirilməsi olub. Lavrov qeyd edib ki, Rusiya Ermənistanıtəbii müttəfiq kimi görür. “Biz əsrlərlə davam edən dostluq vəmehriban qonşuluq ənənələrinin inkişafında maraqlıyıq”, - deyə obildirib.
Əməkdaşlığın iqtisadi komponenti də diqqət mərkəzində olub.Lavrovun sözlərinə görə, 2024-cü ildə Rusiya ilə Ermənistanarasında ticarət dövriyyəsi Avrasiya İqtisadi İttifaqı çərçivəsindəinteqrasiya sayəsində 12 milyard dollarlıq rekord səviyyəyə çatıb.Ermənistan tərəfi iqtisadi əlaqələrin daha da dərinləşdirilməsindəmaraqlı olduğunu ifadə edib. Öz növbəsində, Ararat MirzoyanRusiyanın regional reallıqları nəzərə almasının vacibliyinivurğulayıb. “Biz suverenlik və milli maraqlara hörmət əsasındaqurulan konstruktiv münasibətlərin tərəfdarıyıq”, - deyə obildirib.
Müzakirələrin vacib mövzularından biri Ermənistanla Azərbaycanarasında münasibətlərin tənzimlənməsi olub. Lavrov Rusiya tərəfininCənubi Qafqazda vəziyyətin normallaşdırılmasına çalışdığınıtəsdiqləyib.
“Uzaq geosiyasi oyunçulardan fərqli olaraq, biz yeni gərginlikocaqlarının yaradılması üçün deyil, sabitliyin möhkəmləndirilməsiüçün çalışırıq”, - deyə o bildirib və 2020 və 2022-ci illərdə əldəolunmuş üçtərəfli razılaşmaları xatırladıb.
Rusiyanın XİN başçısı bəyan edib ki, Moskva münaqişənin həllinə"yalnız hər iki tərəfin tələb etdiyi qədər" kömək edəcək.
Moskvadakı danışıqlar fonunda Ermənistan xarici siyasətiniyenidən nəzərdən keçirməyə davam edir. KTMT-dəki üzvlüyündayandırılması, ABŞ və Avropa İttifaqı ilə yaxınlaşma, eləcə dəVaşinqtonla strateji tərəfdaşlıq sazişi İrəvanın uzunmüddətliprioritetləri ilə bağlı suallar yaradır.
Bununla belə, hər iki tərəf mehriban qonşuluq münasibətlərinininkişafına sadiqliyini vurğulayıb.
Sergey Lavrov bildirib ki, Nikol Paşinyanın Rusiyaya səfərlərivə BRİKS+ sammitində iştirakı da daxil olmaqla, yüksək səviyyəlimütəmadi görüşlər qarşılıqlı anlaşmanın möhkəmlənməsinə xidmətedir.
Ermənistan Qərblə Rusiya arasında siyasətini qlobal oyunçularınziddiyyətləri üzərində qurmağa çalışaraq manevr etməyə davam edir.Halbuki belə taktika ciddi risklər daşıyır: bu, əsas tərəfdaşlarınetimadını zəiflədir və İrəvanı mürəkkəb geosiyasi oyunlarda həssasvəziyyətə salır. Ermənistan yalnız milli prioritetlərini aydınşəkildə müəyyən edərək bu qədər çətin bir şəraitdə mövqelərinigücləndirə bilər.
Qərbin dəstəyi: Ermənistanın diplomatik oriyentasiyasının yeniistiqaməti 2018-ci ildə hakimiyyət dəyişikliyi və Nikol Paşinyanınbaş nazirliyə gəlməsindən sonra Ermənistan Qərbə doğru sürətlişəkildə yönəlməyə başlayıb. Bu kurs bir neçə əsas istiqaməti əhatəedir.
Belə ki, 2020-2023-cü illərdə ABŞ Ermənistan üçün demokratiyanınvə vətəndaş cəmiyyətinin inkişafı layihələri də daxil olmaqla 100milyon dollardan artıq yardım ayırıb. Avropa İttifaqıinfrastrukturun modernləşdirilməsi və islahatların həyatakeçirilməsi üçün Ermənistana 2,6 milyard avro vəsait ayırıb.
Üstəlik, Ermənistan Rusiyaya qarşı yönəlmiş, o cümlədənUkraynada həyata keçirdiyi addımları qınayan BMT qətnamələrini fəalşəkildə dəstəkləyir. Qərbin Rusiyaya tətbiq etdiyi sanksiyalarErmənistanla Moskva arasındakı bir sıra ticarət əlaqələrininməhdudlaşdırılmasında öz əksini tapıb.
NATO ilə əməkdaşlıq: Ermənistan 2003-cü ildən "Sülh NaminəTərəfdaşlıq" proqramında iştirak edir və alyansla əlaqələrinigenişləndirir. 2023-cü ildə NATO-nun himayəsi altında Ermənistandakeçirilən birgə hərbi təlimlər Moskvanın kəskin tənqidinə səbəbolub və münasibətlərdəki gərginliyi daha da artırıb.
Qərbə yaxınlaşmağa çalışmasına baxmayaraq, Ermənistan hələ dəRusiyaya sadiqliyini bəyan etməyə davam edir.
Ermənistanın KTMT-yə üzvlüyü və ərazisində yerləşən 102-ciRusiya hərbi bazası ittifaqın formal əlamətləri kimi qalır. AmmaUkrayna böhranı kontekstində İrəvanın addımları onun səmimiliyinəşübhə yaradır.
Ermənistanın istehlak etdiyi qazın 80%-dən çoxu Rusiyatərəfindən təmin edilir. 2023-cü ildə İrəvanın enerji təchizatınınşaxələndirilməsi ilə bağlı İranla apardığı danışıqlar bu asılılığızəiflətməyə yönəlmiş cəhdlərdən xəbər verir.
Nikol Paşinyan Moskva ilə münasibətlərin "dəyişməzliyini"dəfələrlə bəyan etməsinə baxmayaraq, İrəvanın real hərəkətləriRusiyanın regional təsirini tədricən sıxışdırmağa yönəldiyinigöstərir.
Rusiya Ermənistanın ikiüzlü siyasətinə cavabsız qalmayıb.Ermənistana silah tədarükü əhəmiyyətli dərəcədə azaldılıb ki, bu da2023-cü ildəki Qarabağ münaqişəsində özünü göstərib. 2023-cü ildəRusiya investorları Ermənistandan 500 milyon dollara yaxın sərmayəçıxarıb ki, bu da yerli iqtisadiyyata ciddi zərbə vurub. Moskva iləBakı arasında iqtisadi və siyasi əməkdaşlığın dərinləşdirilməsiİrəvana onun addımlarının nəticələri barədə mesaj olub.
Nəticədə Ermənistanın ÜDM-i 2023-cü ildə əsas ticarət tərəfdaşıolan Rusiya ilə münasibətlərin pisləşməsi səbəbindən 2,4% azalıb.2024-cü ildə Gallup-un sorğusuna görə, ermənilərin 67%-dən çoxuhökumətin xarici siyasət kursundan narazılığını ifadə edib.
Ermənistanın ikiüzlü siyasəti yalnız onun beynəlxalq arenadakımövqelərini zəiflətmir, həm də Cənubi Qafqazda sabitliyi pozur.Qərblə Rusiya arasında balans yaratmaq cəhdləri müttəfiqlərarasındakı etimadsızlığı artırır, Azərbaycanla münasibətlərdəgərginliyi gücləndirir və regionda davamlı sülhün formalaşmasınamane olur. Ermənistan üçün aydındır ki, qlobal oyunçular arasındaziddiyyətlərdən faydalanmağa yönəlmiş bu siyasətin davametdirilməsi nəticədə tam təcridə və hələ də onunla əməkdaşlıqetməyə hazır olan strateji tərəfdaşlarını itirməsinə səbəb olabilər. Ermənistan Qərb və Rusiya arasında manevr etməklə hər ikitərəfin etimadını itirmək riski ilə üzləşir. Qərb islahatlarınyavaş tempi ilə bağlı narazılığını bildirir, Rusiya isə İrəvanınuzaqlaşmaq cəhdlərini artan əsəbiliklə izləyir. Nəticədə, bu cürsiyasət Ermənistanın beynəlxalq arenada təcrid olunması ilənəticələnə bilər.
Bu ilin əvvəlindən Ermənistan hökumətinin iki əsas addımı -Avropa inteqrasiyası haqqında qanun layihəsinin parlamentə təqdimedilməsi və ABŞ-la Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyasının imzalanmasıMoskvada kəskin reaksiya ilə qarşılandı. Rusiyanın baş nazirininmüavini Aleksey Overçuk və Təhlükəsizlik Şurası sədrinin müaviniDmitri Medvedyev açıq şəkildə bəyan etdilər ki, Rusiya Ermənistanaqarşı iqtisadi təzyiq vasitələrini tətbiq etməyə hazırdır.
Moskvanın gözləntiləri və Ermənistanın keçmişdəki addımlarıgöstərir ki, Kremlin postsovet məkanından tələbləri aydındır:dövlətlər müstəqil siyasət yürütməli və ərazilərini Rusiyaya qarşıistifadəyə verməməlidirlər. Buna baxmayaraq, İrəvanın rusiyalısərhədçilərin funksiyalarını məhdudlaşdırması, ermənisiyasətçilərin anti-Rusiya bəyanatları, KTMT-yə üzvlüyündondurulması və Paşinyanın MDB sammitlərində iştirakdan imtinaetməsi kimi addımları Moskvadan ciddi sanksiyalarla qarşılanmadı.Paşinyan bu addımları xarici siyasətin şaxələndirilməsi zərurətiilə izah edir.
Fəqət alternativlərin yaradılması əvəzinə Ermənistan Rusiyatəsirini tamamilə sıxışdırmağa yönəlmiş siyasət aparır ki, bu daonu Kremlin "qırmızı xətləri"nə yaxınlaşdırır.
Hazırlanmış qanun layihəsi Ermənistanın Avropa İttifaqı iləyaxınlaşma kursunu Konstitusiyada möhkəmləndirməyi nəzərdə tutur.Hərçənd bu, Aİ-yə dərhal üzvlük demək deyil, lakin Moskva bunutəhdid kimi qəbul edir. Aleksey Overçuk bəyan edib: “Biz bunuErmənistanın Avrasiya İqtisadi İttifaqından çıxışının başlanğıcıkimi görürük.” Qanun layihəsi parlamentdə qəbul edilərsə, Moskvaiqtisadi və siyasi cavab tədbirlərinə, o cümlədən Ermənistan üçünAİİ çərçivəsində məhdudiyyətlər tətbiq etməyə başlaya bilər.
ABŞ-la Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyasının imzalanması Moskva üçünəlavə siqnaldır. Xartiya daha çox deklarativ xarakter daşısa da,burada yer alan bəzi müddəalar xüsusi diqqət çəkir. Əsasən ikiqattəyinatlı malların ixracına nəzarət məsələsi diqqət mərkəzindədir.ABŞ-la birgə işçi qrupunun yaradılması Rusiya ilə ticarətdövriyyəsinə nəzarətin gücləndirilməsi demək ola bilər ki, bu daMoskva üçün ciddi zərbədir, çünki Ermənistan hazırda sanksiyalarınyan keçilməsi üçün vasitə kimi istifadə olunur.
Tarixi kontekst də İrəvan üçün dərslər təqdim edir. 2013-cü ildəErmənistan Avropa İttifaqı ilə assosiasiya sazişi imzalamaqərəfəsində idi, lakin həmin il Serj Sarkisyan Avrasiya İqtisadiİttifaqına qoşulmaq qərarı verdi. Əgər Paşinyan Avropainteqrasiyası kursunu davam etdirsə, Ermənistanda hakimiyyətdəyişərsə və ya prorusiya qüvvələri güclənərsə, Qərbin bütündəstəyi yenidən Moskvanın təsirinin gücləndirilməsinə yönələbilər.
Kremlin səbr kasasını daşdıracaq potensial addımlaraErmənistanın KTMT-dən çıxışı və NATO-ya üzv olmaq niyyətinin bəyanedilməsi, Avropa inteqrasiyası haqqında qanunun qəbulu və Aİ iləyeni sazişin imzalanması, sanksiyalardan yayınma sxemlərindəiştirakdan imtina daxildir.
Ermənistanın Rusiya ilə münasibətlərdə alternativ yaratmaqəvəzinə onu əvəz etmək cəhdi qaçılmaz olaraq Kremlin "səbr kasasınason damlalar"ın varoluşunu gerçəkləşdirəcək. Hazırda İrəvantəhlükəli həddə balans saxlayır. Fəqət KTMT-dən çıxış və ya ABŞ-laixrac nəzarətinin gücləndirilməsi kimi hər hansı radikal addımErmənistanı yeni qarşıdurmanın episentrinə çevirə və regionungeosiyasi dinamikasını dəyişə bilər. Ermənistan anlamalıdır ki,qlobal oyunçular arasında manevr etmək uzunmüddətli perspektivdəonun mövqelərini gücləndirməyəcək, əksinə, tam zəifləməsinə vəbeynəlxalq arenada təcridinə səbəb ola bilər.
