Finlandiyalı akademiklər yeni tədqiqat qanununun akademik azadlığı təhdid etdiyini qeyd edirlər.
TƏHSİL.BİZ xəbər verir ki, Finlandiyada yeni araşdırma qanunu ilə bağlı müzakirələr akademik azadlıq mövzusunu yenidən gündəmə gətirir. Təklif olunan qanuna əsasən, Finlandiya Tədqiqat Şurası (əvvəlki adı Finlandiya Akademiyası) yalnız ölkənin milli təhlükəsizlik və xarici siyasətinə uyğun araşdırmaları maliyyələşdirməlidir. Bu, akademik ictimaiyyətdə ciddi narazılıq yaradıb.
Qanun layihəsi akademik azadlığın Finlandiya Konstitusiyası ilə qorunduğunu vurğulayan tanınmış alimlərin tənqidi ilə üzləşib. Onlar hesab edirlər ki, bu dəyişiklik elmi tədqiqatların yalnız elmi dəyərinə əsaslanaraq qiymətləndirilməsinə mane olacaq və siyasi yönləndirməyə yol açacaq.
Finlandiyanın elm və mədəniyyət naziri Sari Multala isə iddia edir ki, qanun layihəsi akademik azadlığı məhdudlaşdırmır, əksinə, tədqiqatların nəticələrinin sanksiyalara məruz qalmış avtoritar ölkələr tərəfindən istifadəsinin qarşısını almağı hədəfləyir. Lakin alimlər qanunun mətnindəki elastik ifadələrin gələcəkdə sui-istifadəyə yol aça biləcəyindən narahatdırlar.
Bu məsələ elmi-tədqiqatların milliləşdirilməsi və siyasi baxışlarla məhdudlaşdırılması təhlükəsini göstərir. Finlandiyanın tarixi təcrübələri, məsələn, SSRİ ilə Dostluq, əməkdaşlıq və qarşılıqlı yardım müqaviləsi dövründə elmi “təhlükəsizlik” adından nəzarətə alınması hazırkı vəziyyətlə müqayisə edilə bilər.
Belə qanunlar beynəlxalq əməkdaşlıq və açıq elmi mühit prinsiplərinə zərər vura bilər. Azərbaycan kontekstində də bu cür qanunların tətbiqi barədə müzakirələr mümkün ola bilər, çünki elm və tədqiqat sahələrində beynəlxalq standartlara uyğunluq və akademik azadlıq əsas şərtlərdəndir. Finlandiyada baş verənlər bizə göstərir ki, akademik azadlıq yalnız hüquqi müdafiə ilə deyil, həm də ictimaiyyətin və akademik dairələrin fəal müdafiəsi ilə qorunmalıdır.
