Avropa İttifaqı səfirləri Brüsseldə dünən Aİ-nin ErmənistandakıMülki Missiyası (EUMA) ilə bağlı qərarı təsdiqlədilər. Sənədəəsasən, Avropa müşahidəçiləri Ermənistanın sərhəd bölgələrində dahaiki il – 19 fevral 2027-ci ilədək qalacaqlar.
Aİ missiyanın iki il əvvəl verilmiş mandatını dəyişmədənsaxladı: "Ermənistanın sərhəd və münaqişədən zərər çəkmişbölgələrində insidentlərin sayının azalmasına kömək etmək, həminbölgələrdə yaşayan əhali üçün təhlükə səviyyəsini aşağı salmaq vəbununla da Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin yerindənormallaşmasına töhfə vermək".
Sənədə görə, müşahidəçilərin tərkibi və sayı dəyişməz qalacaq:165 beynəlxalq və 44 erməni əməkdaş. Bu qərarın yaxın zamanda Aİ-yəüzv dövlətlərin xarici işlər nazirləri tərəfindən də təsdiqlənməsigözlənilir.
Avropa İttifaqının Ermənistandakı mülki missiyası (EUMA) sadəcəbir müşahidəçi heyəti deyil, əslində Qərbin Cənubi Qafqazdadestabilizasiya və geosiyasi manipulyasiya üçün yaratdığı alətdir.Rəsmi bəyanatlarda bu missiyanın məqsədinin "sərhəd insidentlərininqarşısını almaq" olduğu iddia edilsə də, reallıq tam fərqlidir:missiya Ermənistanın siyasi və hərbi maraqlarını dəstəkləmək,Azərbaycana qarşı təzyiq mexanizmi yaratmaq, Rusiya, Türkiyə vəİran əleyhinə kəşfiyyat fəaliyyətləri aparmaq üçün istifadə olunur.EUMA öz fəaliyyəti boyunca sərhəd insidentlərinin qarşısını almaqbir yana, əksinə, bölgədəki gərginliyi artıran və sülh prosesinisabotaj edən struktur kimi çıxış edib.
Bu missiya əvvəlcə Ermənistanın şərq və cənub-qərb sərhədlərindəfəaliyyət göstərmək üçün nəzərdə tutulmuşdu, lakin "müşahidəçilər"dəfələrlə Azərbaycanla sərhəddən xeyli uzaqda, hətta Rusiya hərbibazası yerləşən Gümrüdə və Ermənistan-Türkiyə sərhədi boyunca peydaolublar. Bu, Avropa İttifaqının Ermənistan ərazisində apardığıcasusluq fəaliyyətlərinin açıq göstəricisidir.
EUMA sıradan bir müşahidəçi heyəti deyil, geniş miqyaslıkəşfiyyat əməliyyatlarının aparıldığı bir mərkəzə çevrilib.
Azərbaycan əleyhinə fəaliyyətlər missiyanın əsas məqsədlərindənbiridir. EUMA əməkdaşlarının Azərbaycan Silahlı Qüvvələrininhərəkətlərini binokl və kameralar vasitəsilə izlədiyi dəfələrləqeydə alınıb. 2023-cü ilin dekabrında Azərbaycan hərbçiləri Qazaxrayonunda EUMA müşahidəçilərinin açıq şəkildə kəşfiyyat apardığınımüəyyən etdilər. Belə hallar mütəmadi olaraq baş verir vəmissiyanın Bakıya qarşı informasiya və hərbi təzyiq vasitəsi kimiistifadə edildiyini göstərir.
Rusiya da bu missiyanın hədəfindədir. Brüsselin ErmənistanıMoskva ilə əlaqələri kəsməyə təhrik etməsi və Qərbin hərbiqüvvələrini bölgəyə cəlb etməyə çalışması bunun açıq sübutudur.Gümrüdə yerləşən 102-ci Rusiya hərbi bazası Avropamüşahidəçilərinin xüsusi maraq dairəsinə daxildir və onların buərazi ətrafında peyda olması Qərbin Cənubi Qafqazda Moskvanınmövqelərini zəiflətmək planlarını göstərir.
Türkiyə Avropa İttifaqının uzunmüddətli rəqiblərindən biri kimibu missiyanın fəaliyyətindən birbaşa ziyan çəkən dövlətlərdənbiridir. EUMA əməkdaşlarının Türkiyə ilə sərhəddə yerləşdirilməsivə onların Ankara əleyhinə kəşfiyyat fəaliyyətlərində iştiraketməsi Türkiyənin regionda artan nüfuzunu nəzarət altına almaqcəhdidir.
İran da bu missiyanın hədəflərindən biridir. 2023-cü ildə EUMAəməkdaşlarının Ermənistan-İran sərhədində kəşfiyyat məlumatlarıtopladığı və İranın ticarət yollarını izlədiyi barədə xəbərləryayılmışdı. Qərb kəşfiyyat orqanlarının marionetinə çevrilən bumissiya, Tehran üçün təhlükə yaradan ciddi geosiyasi amiləçevrilib.
Avropa İttifaqı missiyanı təkcə casusluq fəaliyyəti üçün deyil,həm də siyasi təzyiq mexanizmi kimi istifadə edir. 2024-cü ilinyayında ABŞ Konqresi nümayəndə heyətinin EUMA müşahidəçiləri iləbirlikdə Ermənistan-Azərbaycan sərhədinə getməsi və 2024-cü ilinnoyabrında Polşa prezidenti Andjey Dudanın EUMA müşahidəməntəqəsini ziyarət edərək binokl ilə Azərbaycan ərazisinə baxmasıaçıq təxribat aktı idi. Qərb rəsmiləri və diplomatları bu missiyanıAzərbaycanın guya təhlükə mənbəyi olduğunu sübut etmək üçünistifadə edirlər. Fransız siyasətçilərin EUMA fonunda verdiyiaçıqlamalar və Qərb mediasının bu missiyanı əsas götürərək Bakıyaqarşı informasiya müharibəsi aparması, Avropa İttifaqının CənubiQafqazda hərbi-siyasi təsirini artırmaq cəhdinin tərkibhissəsidir.
Son zamanlar EUMA-nın hərbi funksiyalar əldə edəcəyi ilə bağlısızan məlumatlar Qərbin Ermənistan vasitəsilə bölgədə eskalasiyanıyeni mərhələyə keçirmək istədiyini göstərir. Brüsseldə bumissiyanın hərbi təlimatçılarla gücləndirilməsi, Ermənistana hərbitexnika tədarük edilməsi və hətta Ermənistan ordusuna "mürəkkəbbölgələrdə" müşayiətçilik edilməsinə dair müzakirələr aparılır. Buplanların həyata keçməsi Cənubi Qafqazda ciddi eskalasiya yaradacaqvə bölgənin geosiyasi xəritəsini kökündən dəyişə bilər.
Avropa missiyası nə sülhə, nə də təhlükəsizliyə xidmət etmir.Bilaəks, EUMA Qərbin Cənubi Qafqazı idarə etmək və öz maraqlarınıtəmin etmək üçün tətbiq etdiyi bir strategiyanın tərkib hissəsidir.Missiyanın məqsədi nə Ermənistanın təhlükəsizliyini təmin etmək, nədə regionda sabitlik yaratmaqdır. Əksinə, bu missiya süni şəkildəgərginlik yaradaraq, Qərbin bölgəyə daha dərindən müdaxilə etməsiüçün zəmin hazırlayır. Nəticədə, EUMA sülhməramlı və ya müşahidəçiqurum deyil, Qərbin Cənubi Qafqazda həyata keçirdiyi geosiyasitəxribatların bir parçasıdır.
Qərb Cənubi Qafqazda eskalasiyanı artırmağa yönəlmiş açıq birsiyasət yürüdür və EUMA bu strategiyanın əsas alətlərindən biridir.Missiyanın mandatının uzadılması Ermənistanın təhlükəsizliyinitəmin etməyə yox, bölgədə münaqişəni dərinləşdirməyə xidmət edir.İrəvan anlamalıdır ki, Qərbin bu casus şəbəkəsinin fəaliyyətiErmənistan üçün də təhlükəlidir, çünki bu, ölkəni xarici qüvvələringeosiyasi poliqonuna çevirir və onun suverenliyini daha dazəiflədir.
Azərbaycan dəfələrlə bəyan edib ki, regionda dayanıqlı sülhQərbin manipulyativ oyunlarına yox, yalnız yerli dövlətlərinsuveren maraqlarına əsaslanmalıdır. Bakının mövqeyi birmənalıdır:bölgədəki proseslər xarici qüvvələrin müdaxiləsi olmadan həlledilməlidir. Fəqət Avropa İttifaqı və onun müttəfiqləri EUMA-nıdavam etdirərək, regionda sabitliyi pozmaq və yeni ziddiyyətləryaratmaq yolunu seçiblər. Brüssel bilməlidir ki, bu missiyanınmandatının uzadılması sabitliyə yox, əksinə, qarşıdurmaların dahada kəskinləşməsinə və yeni toqquşmaların yaranmasına gətiribçıxaracaq.
Bu, sadəcə texniki bir qərar deyil, əksinə, Cənubi Qafqazıngeosiyasi düzənini dəyişmək məqsədi daşıyan strateji bir planıntərkib hissəsidir. Məzkurplan sülhə yox, eskalasiyaya,təhlükəsizliyə yox, təxribatlara xidmət edir. Ermənistan buprosesin sadəcə bir piyada fiquru olduğunu anlamalıdır. Qərbintəsiri altına düşən İrəvan, öz ölkəsini yad geosiyasi oyunlarınpoliqonuna çevirərək, onun müstəqil qərar qəbul etmək imkanlarınıtamamilə məhdudlaşdırır. Nəticədə Ermənistan Qərbin regiondakımaraqlarının icraçısı rolunda çıxış edir və bu, onun dövlətçilikperspektivlərinə ciddi təhlükə yaradır.
Azərbaycan regionun Avropa İttifaqının marionet teatrınaçevrilməsinə imkan verməyəcək. Bakı artıq öz suverenliyini vəmüstəqil siyasət yürütmək iradəsini nümayiş etdirib və Qərbinnövbəti təxribatlarına cavab sərt olacaq. Azərbaycan üçün EUMAsadəcə bir müşahidə missiyası deyil, bu, Qərbin Cənubi Qafqazıyenidən formalaşdırmaq üçün istifadə etdiyi geosiyasi silahdır.Brüsselin qərarı təkcə EUMA-nın fəaliyyətinin uzadılması deyil,bütövlükdə regionun geosiyasi düzənini dəyişdirmək üçün hesablanmışhədəfli bir planın tərkib hissəsidir. Avropa İttifaqı özünü"sülhməramlı" kimi təqdim etməyə çalışır, lakin əslində bu missiyabölgədə vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirən provokasiyaalətidir.
Missiyanın əsas məqsədlərindən biri Ermənistana diplomatik vəsiyasi dəstək verərək, onu Azərbaycanın legitim maraqlarına qarşıyönəltməkdir. Qərb bütün mümkün vasitələrlə Ermənistanı saxta“təhlükəsizlik təminatları” ilə manipulyasiya edərək, İrəvanın Bakıilə konstruktiv dialoqdan tamamilə imtina etməsinə səbəb olub. Buisə yalnız gərginliyi artırır və sülh prosesinə zərbə vurur.Azərbaycan açıq şəkildə xəbərdarlıq etmişdi: EUMA-nın mandatınınuzadılması sülh prosesini məhv edəcək və regionda yeni eskalasiyayagətirib çıxaracaq. Prezident İlham Əliyev dəfələrlə vurğulayıb ki,Azərbaycan üçüncü ölkələrin regional işlərə müdaxiləsini qətişəkildə qəbul etmir. Lakin gözlənildiyi kimi, Brüssel Azərbaycanınmövqeyini açıq şəkildə rədd etdi və missiyanı uzatmaqla regiondakıqarşıdurmanı dərinləşdirməyə qərar verdi.
Məsələ yalnız Azərbaycanla məhdudlaşmır. Qərb Cənubi Qafqazıdörd gücə – Azərbaycan, Rusiya, Türkiyə və İran əleyhinə birmübarizə meydanına çevirməkdədir. EUMA-nın əsas hədəflərindən biriRusiyanın Ermənistandakı mövqelərini sarsıtmaqdır. Brüssel artıqaçıq şəkildə Ermənistanı Moskva ilə əlaqələri qoparmağa sövq edir.2023-cü ildə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan ilk dəfə açıqşəkildə bəyan etdi ki, Rusiya artıq Ermənistanın təhlükəsizliyininəsas qarantı deyil. Bu, Qərbin təzyiqləri və EUMA-nın fəaliyyətinəticəsində mümkün olub. Missiyanın Gümrüdəki Rusiya hərbibazasının yaxınlığında peyda olması və bu ərazidə kəşfiyyatməlumatları toplaması, Brüsselin Rusiya əleyhinə hibrid müharibəapardığını göstərir. Ermənistanın NATO-ya doğru sürüklənməsi və ABŞilə hərbi təlimlərin keçirilməsi də bu strategiyanın birhissəsidir.
Türkiyə də Qərbin regiondakı geosiyasi oyunlarının hədəfindədir.Ankara Cənubi Qafqazda aparıcı gücə çevrilib və Azərbaycanınyanında yer alaraq Ermənistanı Ankara ilə sülh sazişi imzalamağaməcbur edib. Lakin Avropa İttifaqı bu balansı pozmaq üçün fəalşəkildə çalışır. Türkiyə ordusunun və Azərbaycan-Türkiyə hərbiəməkdaşlığının izlənməsi, Zəngəzur dəhlizi layihəsinə mane olunmasıvə Qərb mediasında Türkiyəni “təhlükə” kimi təqdim edənnarrativlərin gücləndirilməsi bunun açıq sübutudur. Brüssel Bakı vəAnkaranın geosiyasi inteqrasiyasını zəiflətmək üçün EUMA-dan birvasitə kimi istifadə edir.
Nəticə etibarilə, EUMA regionda təhlükəsizlik yaratmaq üçündeyil, Qərbin geosiyasi təsirini artırmaq üçün formalaşdırılmış birstruktur kimi fəaliyyət göstərir. Missiyanın mandatının uzadılmasıCənubi Qafqazın gələcəyi üçün ciddi təhlükədir və bölgədə yenieskalasiyalara gətirib çıxara bilər. Azərbaycan və digər regionalgüclər bu hibrid müharibə alətinin real məqsədlərini görür vəadekvat tədbirlər görməyə hazırdır. Brüssel bilməlidir ki, EUMA-nınregiondakı təxribatları nəticəsiz qalmayacaq. Azərbaycan və onuntərəfdaşları öz suverenliyini və milli maraqlarını qorumaq üçünQərbin bu planlarına qarşı adekvat cavab verəcək.
EUMA faktiki olaraq Qərbin Cənubi Qafqazda apardığı hibridmüharibənin bir alətidir. Bu missiyanın əsas məqsədləri Azərbaycanəleyhinə casusluq fəaliyyəti aparmaq və sülh danışıqlarına təzyiqgöstərmək, Rusiyanın regional mövqelərini zəiflətmək və Moskvanıntəsirini azaltmaq, Türkiyə ilə Azərbaycan arasında stratejiəməkdaşlığı pozmaq və Zəngəzur dəhlizini bloklamaq, eyni zamandaİranın regional təsirini azaltmaq və Tehranı Qafqaz üzərindənnəzarət altına almaqdır. Avropa İttifaqı Ermənistanı geosiyasimanipulyasiyalarında bir alətə çevirib, lakin bu planın uğursuzluğadüçar olması qaçılmazdır. Bakı, Ankara, Moskva və Tehran Qərbin buoyunlarına sərt və qətiyyətli cavab verəcək.
EUMA-nın mandatının uzadılması sülhə xidmət etmir, əksinə,Qərbin bölgədə yeni münaqişə alovlandırmaq üçün atdığı növbətiaddımdır. İrəvan anlamalıdır ki, bu missiya Ermənistanatəhlükəsizlik gətirmir, əksinə, ölkəni Qərbin geosiyasi oyunlarınınalətinə çevirir. Azərbaycan dəfələrlə bəyan edib ki, sülh yalnızregion dövlətlərinin suveren maraqlarına hörmət əsasında mümkündürvə Qərbin manipulyasiyalarına yol verilməməlidir. Avropa İttifaqıisə anlamalıdır ki, EUMA-nın davam etdirilməsi bölgədə sabitliyiyox, əksinə, qarşıdurmanı daha da dərinləşdirir və yenimünaqişələrə yol açır.
