Davos İqtisadi Forumunda Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanbir daha dünyaya öz siyasətindəki ikiüzlülüyünü nümayiş etdirdi.NATO-nun baş katibi Mark Rütte ilə keçirilən onun görüşü diplomatikdialoq görüntüsü yaratsa da, əslində Ermənistanın təhlükəlioyunlarının növbəti addımı idi. Bu, yalnız müttəfiqləri qarşısındaetibarını deyil, həm də bölgədəki geosiyasi sabitliyi riskə atanbir oyundur.
Davosdakı görüş və danışıqlar Ermənistanın NATO ilə əməkdaşlığıgücləndirmək istiqamətində atdığı addımların bariz sübutu oldu -baxmayaraq ki, ölkə hələ də KTMT-də Rusiyanın formal müttəfiqistatusundadır.
Danışıqlarda NATO-nun "Sülh naminə tərəfdaşlıq" proqramıçərçivəsində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, Ermənistan silahlıqüvvələrinin Qərb standartlarına uyğun islahatı və post-münaqişəreallığında regionun davamlılığının təmin edilməsi əsas mövzu olub.Xüsusi diqqət Cənubi Qafqazdakı mövcud vəziyyətə və yenieskalasiyaların qarşısını almaq üçün diplomatik səylərinvacibliyinə yönəlib.
Mark Rütte Ermənistanın "suverenliyini və ərazi bütövlüyünüdəstəklədiyini" bildirərək, Cənubi Qafqazdakı sabitliyinəhəmiyyətini vurğuladı. Öz növbəsində, Ermənistan NATO ilə, xüsusəndə sülhməramlı missiyalar və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığıinkişaf etdirmək əzmində olduğunu təsdiqlədi.
Fəqət görüş İrəvanın ikiüzlü siyasətini də nümayiş etdirdi: NATOilə əlaqələri gücləndirən Ermənistan, eyni zamanda Rusiyadanuzaqlaşmağa davam edir və hələ də KTMT-nin bir hissəsi olaraqqalır. Belə kurs qısamüddətli mənfəətlərə baxmayaraq, Moskva iləmünasibətlərdə gərginliyi artırır və İrəvanın Qərbə inteqrasiyayolunda olduğunu bir daha təsdiqləyir.
İllərlə Ermənistanı dəstəkləyən Rusiya üçün məzkur görüşlərağrılı siqnaldır. KTMT və Avrasiya İqtisadi Birliyi (AİB)çərçivəsində Moskvaya sadiqlik nümayiş etdirməli olan bir ölkə,NATO ilə əməkdaşlığı gücləndirmək istiqamətində addımlar atır."Sabitlik naminə dialoq" bəhanəsi ilə nə qədərdanışılırsa-danışılsın, Paşinyanın məqsədi daha böyük ambisiyalar -Ermənistanı Rusiyanın təsir dairəsindən çıxarıb Qərbəyaxınlaşdırmaqdır.
Eyni zamanda, Ermənistan Rusiyadan hərbi və iqtisadi dəstəyiqəbul etməkdə davam edir. Amma Davosda Paşinyanın NATO ilə "birgəproqramlar", hərbi islahatlar və "müdafiə sahəsində demokratikidarəetmə" haqqında danışması Moskvaya neytral bir diplomatiya kimiyox, birbaşa çağırış kimi görünür.
Görüşdə "Ermənistanın NATO missiyalarında sülhməramlı rolu"xüsusi vurğulandı. Sadə bir sual doğur: Ermənistan əsgərlərikimlərin maraqları naminə NATO bayrağı altında xidmət edir? Bu,"qlobal təhlükəsizlik"dən daha çox, İrəvanın ənənəvimüttəfiqlərindən uzaqlaşmağa hazırlığını göstərir.
Mark Rütte Ermənistanın suverenliyini dəstəklədiyini bir dahabildirdi. Ancaq hansı "ərazi bütövlüyü" nəzərdə tutulur? NATO-nunCənubi Qafqazı Rusiya və İrana qarşı təzyiq aləti kimi gördüyüehtimalı artır.
Nikol Paşinyan hökuməti "post-münaqişə reallığı"ndan danışmağısevir. Amma bu reallıq, Ermənistanın NATO ilə əməkdaşlığa olanhazır olduğunu vurğulamağa davam etdiyi bir vəziyyət kimi daha çoxxəyanətə bənzəyir. 44 günlük müharibədən sonra məhz Rusiya bölgədəsülhün əsas təminatçısı oldu. Amma Moskva ilə əlaqələrimöhkəmlətmək əvəzinə, Ermənistan öz Qərb əlaqələrini genişləndirirvə bunu "islahatların zərurəti" ilə əsaslandırır.
Belə bir strategiya sadəcə çoxvektorlu siyasət deyil - bu,prinsipsiz siyasətdir. Moskva tam hüququ ilə İrəvandan birbaşacavab tələb edə bilər: Ermənistan Qərblə Rusiya arasında getdikcəkəskinləşən qarşıdurmada hansı tərəfdədir?
İrəvan Moskva qarşısındakı öhdəlikləri ilə NATO-nun cazibədartəklifləri arasında balans saxlayaraq, son dərəcə təhlükəli biroyuna girişib. Bu ikili mövqe yalnız Moskvanın etimadını sarsıtmır,həm də Cənubi Qafqazın sabitliyini daha da təhlükə altına alır.
NATO üçün İrəvan tərəfdaş deyil, yalnız bir vasitədir. Qafqazdaəsas oyunçulara təzyiq göstərmək üçün istifadə edilən bir vasitə.Əgər İrəvan bir gün münaqişənin mərkəzində qalsa, Qərbin"tərəfdaşları" kömək üçün tələsməyəcək - tarixi təcrübələr bunudəfələrlə sübut edib.
N.Paşinyan və M.Rüttenin görüşü bir mesajdır. Ermənistanın artıqöz Qərbyönümlü siyasətini gizlətməkdən çəkinmədiyinin mesajı. Ancaqbu təbəssümlərin və diplomatik açıqlamaların arxasında bir həqiqətgizlənir: Ermənistan öz müttəfiqlərinin etimadını sürətlə itirir,NATO isə onu sadəcə öz məqsədlərinə çatmaq üçün bir vasitə kimiistifadə edir.
Nikol Paşinyan sözün əsl mənasında odla oynayır. Oyunun qiymətiyalnız onun hökuməti üçün deyil, həm də Ermənistan üçün fəlakətliola bilər. Rusiya artıq düşünməlidir: İrəvanla tərəfdaşlıq getdikcəbirtərəfli xarakter daşıyır və bəlkə də Moskva daha sərt addımlaratmalıdır. Cənubi Qafqaz regionun təhlükəsizliyini təhdid edənsiyasi manevrlər üçün yer deyil.
Ermənistanın NATO ilə əməkdaşlığı bir çox suallar doğuran birhekayədir. 1994-cü ildə ölkə "Sülh naminə tərəfdaşlıq" proqramınaqoşulandan bəri Şimal Atlantika Alyansı ilə əlaqələrinimöhkəmləndirir. Ancaq "sülhməramlı missiyalar", "hərbi sektorunislahatı" və "siyasi dialoq" barədə quru hesabatların arxasında çoxdaha geniş bir strategiya dayanır - İrəvanın Rusiyanın təsirdairəsindən çıxıb Qərb strukturlarına inteqrasiya cəhdləri.
Ermənistan NATO-nun Əfqanıstan və ya Kosovodakı missiyalarındaiştirakını fəxrlə bəyan edir. Son 15 ildə 1 000-dən çox ermənihərbçisi Alyansın əməliyyatlarında iştirak edib. Ancaq bu sualyaranır: Nə üçün? Qlobal təhlükəsizliyi gücləndirmək üçün, yoxsaErmənistanı Qərbin geosiyasi oyunlarında bir vasitəyə çevirməküçün?
Erməni sülhməramlıları "əməkdaşlıq" üçün bir jestdən dahaartıqdır. Bu, Ermənistanın NATO strukturuna daxil olmaq cəhdidir.Rusiya isə KTMT vasitəsilə təhlükəsizliyin əsas təminatçısı olaraqkənardan izləyir.
Ermənistan öz silahlı qüvvələrini Qərb standartlarına uyğunislah edir. Hər il fərdi tərəfdaşlıq proqramları (IPAP)çərçivəsində yeni təşəbbüslər həyata keçirilir. Nəticədə Ermənistanordusu NATO standartlarına daha çox uyğunlaşır, bu isə KTMTçərçivəsində müttəfiqlərlə əlaqələri zəiflədir.
2022-ci ildə NATO-nun dəstəyi ilə onlarla erməni zabiti Alyansıntəlimlərində iştirak edib. İlk baxışda bu, Ermənistanın hərbipotensialına sərmayə kimi görünür. Lakin bu proqramların əslməqsədi Ermənistanı Qafqazda Qərbin oyununda bir piyada kimihazırlamaqdır.
Hərbi əməkdaşlıqdan əlavə, Ermənistan Avropa İttifaqı iləəlaqələri fəal şəkildə möhkəmləndirir. 2017-ci ildə imzalanmışGeniş və Hərtərəfli Tərəfdaşlıq Sazişi (CEPA) Ermənistanın Avropailə siyasi və iqtisadi yaxınlaşmasının simvoluna çevrilib.
Avropa İttifaqı Ermənistan iqtisadiyyatına milyardlarla avrosərmayə qoyur. İnfrastruktur, rəqəmsallaşma və kiçik biznesə dəstəksahəsində layihələr maliyyələşdirilir. Amma bu pulların qiyməti var- və bu qiymət yalnız iqtisadi deyil. İrəvan öz qanunvericiliyiniAİ-nin 350 normativ aktına uyğunlaşdırmağı öhdəsinə götürüb. Bu,yalnız iqtisadi deyil, siyasi asılılığı da gücləndirir.
Avropa İttifaqının Ermənistan-Azərbaycan sərhədində monitorinqməqsədilə göndərdiyi mülki missiya da Ermənistanın xarici təsirlərəaçıq olduğunu sübut edir.
Ermənistanın NATO və Qərblə əməkdaşlıq siyasəti qısamüddətlimənfəət gətirsə də, strateji təhlükələr yaradır. Moskvanınetimadını itirən İrəvan Qərbin geosiyasi oyunlarının mərkəzindəkibir vasitəyə çevrilir. Ermənistanın bu ikiüzlü siyasəti, nəhayət,öz dövlətçiliyinə böyük bir zərbə vuracaq.
Cənubi Qafqazda Rusiya və Qərb arasında gərginlik artır.Ermənistan isə ya həqiqi tərəfdaşlıq yolunu seçməli, ya da Qərbinnövbəti siyasi qurbanı olmağa hazırlaşmalıdır.
2014-2023-cü illər ərzində Avropa İttifaqı (Aİ) Ermənistana 1,5milyard avrodan çox maliyyə yardımı ayırıb. CEPA çərçivəsində illikyardım təxminən 60 milyon avro təşkil edir. 2022-ci ildəErmənistanla Aİ arasındakı ticarət dövriyyəsi 1,2 milyard avroyaçatıb, bu da Avropanı Ermənistanın ən böyük ticarət tərəfdaşıedir.
Eyni zamanda Rusiya Ermənistanın təhlükəsizliyinin əsaszəmanətçisi olaraq qalır, lakin açıq şəkildə qarşılığında tələbolunan sədaqəti görmür.
Ermənistan xəyanət sərhədində tarazlıq yaradır. Bir tərəfdənRusiya ilə strateji müttəfiqlikdən bəhrələnir, digər tərəfdən isəNATO və Aİ ilə əlaqələri fəal şəkildə genişləndirərək Qərbindiqqətini qazanmağa çalışır.
Bu davranış təkcə Moskvanın etibarını sarsıtmır, həm də bütünregion üçün təhlükəli presedent yaradır. Cənubi Qafqaz Ermənistanın"iki stulda oturmağa" çalışdığı kəskin geosiyasi qarşıdurmanınsəhnəsinə çevrilir.
Amma bəhs olunan strategiyanın həddi var. Rusiya sonsuzadək beləikiüzlülüyə dözməyəcək. Qərb isə heç vaxt Ermənistanı tamhüquqlumüttəfiq kimi qəbul etməyəcək - onlar üçün İrəvan sadəcə Moskva vəTehrana təzyiq göstərmək üçün vasitədir.
Ermənistanın siyasəti ilk baxışda Moskva və Brüsselin maraqlarıarasında ustalıqla manevr etmək kimi görünə bilər. KTMT və Avrasiyaİqtisadi Birliyi vasitəsilə formal olaraq Rusiyanın müttəfiqiqalmaqla yanaşı, İrəvan paralel olaraq NATO və Aİ ilə əlaqələrinidərinləşdirir. Bu ikiüzlü oyun Ermənistana hər iki tərəfdənbəhrələnmək imkanı versə də, ölkəni təhlükəli geosiyasi tələyəsürükləyir.
2022-ci ildə NATO Ermənistanda kibertəhlükəsizliyi gücləndirməküçün 2 milyon avro ayırıb. Bu, sadəcə ölkənin rəqəmsal müdafiəsinəedilən sərmayə deyil. Bu, Alyansın regiondakı mövcudluğunugenişləndirmək üçün Ermənistandan vasitə kimi istifadə etməyə hazırolduğuna dair bir siqnaldır. Ermənistanın hərbi islahatlarınıntəxminən 15%-i NATO proqramları vasitəsilə maliyyələşdirilir ki, buda Rusiyanın narazılığına səbəb olur.
Əfqanıstan və Kosovoda NATO missiyalarında iştirak və Alyansınbayrağı altında keçirilən hərbi təlimlər, "Sülh naminə tərəfdaşlıq"çərçivəsində sadə əməkdaşlıqdan daha artıqdır. Bu, Ermənistanhökumətinin "çoxvektorlu siyasət" adlandırdığı, əslində isəonilliklərdir Ermənistanın təhlükəsizliyini təmin edən birmüttəfiqin xəyanəti kimi görünən bir yoldur.
KTMT-nin fəaliyyətsizliyindən məyus olan Ermənistanla bağlıAvropa İttifaqı öz təsirini genişləndirmək fürsətini əldən vermir.2021-ci ildə Aİ tərəfindən ayrılan 2,6 milyard avroluq yardımpaketi hədiyyə kimi görünsə də, əslində Ermənistanı Avropa siyasivə iqtisadi strukturlarına bağlamaq üçün sərmayədir.
Brüssel İrəvana ciddi təzyiq göstərir, ölkəni islahatlara sövqedərək onun suverenliyini zəiflədir. Geniş və HərtərəfliTərəfdaşlıq Sazişi (CEPA) çərçivəsində Ermənistan qanunvericiliyiniAİ-nin 350 normativ aktına uyğunlaşdırmağı öhdəsinə götürüb. Bu,yalnız iqtisadi deyil, həm də siyasi asılılığı artırır və gələcəkdəölkəni manipulyasiya üçün asan bir hədəfə çevirir.
Aİ-nin Ermənistan-Azərbaycan sərhədində monitorinq məqsədiləgöndərdiyi mülki missiya isə Ermənistanın xarici təsirlərə nə qədəraçıq olduğunu göstərir.
Ermənistanın NATO və Qərblə əməkdaşlıq siyasəti qısamüddətlimənfəətlər gətirsə də, strateji təhlükələr yaradır. Moskvanınetimadını itirən İrəvan, Qərbin geosiyasi oyunlarının mərkəzindəsadəcə vasitədir. Bu ikili siyasət Ermənistanın nəinki regionda,həm də beynəlxalq arenada zəifliyinə səbəb olacaq.
Ermənistan ya səmimi müttəfiqliyi seçməli, ya da Qərbin növbətisiyasi qurbanı olmağa hazırlaşmalıdır.
Moskva Ermənistanın NATO və Aİ ilə yaxınlaşmasını izləyərək,İrəvanın siyasətindən getdikcə daha çox narazılıq ifadə edir. KTMTErmənistana silah əldə etmək üçün güzəştli şərtlər təqdim edən vəölkənin təhlükəsizliyinə zəmanət verən bir qurum kimi, "səssizdonor" rolunda qalır – istifadə edilir, lakin etibar olunmur.
Paşinyan Azərbaycanın Ermənistanla sərhəddə gərginliyi artırdığıvaxtlarda KTMT-nin passivliyini təşkilatı tənqid etmək və Rusiyadanuzaqlaşma siyasətini əsaslandırmaq üçün bir bəhanə kimi istifadəedir. Amma bu yanaşma ciddi nəticələrə səbəb ola bilər.
Rusiya cəzasız şəkildə aldatmağa gəlincə, dözüm göstərən birmüttəfiq deyil. Əgər Ermənistan Qərblə əlaqələrini gücləndirməkdədavam edərsə, Moskva İrəvanla münasibətlərini, o cümlədən silahtədarükü və iqtisadi dəstəklə bağlı güzəştləri yenidən nəzərdənkeçirə bilər.
Paşinyan iki geosiyasi nəhəng arasında manevr etməyə çalışaraqtəhlükəli bir oyun oynayır. Amma belə bir strategiyanın ömrüqısadır. NATO və Aİ Ermənistanda tamhüquqlu bir tərəfdaş görmür –onlar üçün İrəvan sadəcə Rusiya və İrana qarşı təzyiq alətidir. Buarada Moskvanı itirməklə Ermənistan həqiqi təhlükəsizlik təmin edənyeganə müttəfiqindən məhrum olmaq riski ilə üzləşir.
Ermənistan iki cəbhədə oyun oynayaraq uçurumun kənarındadayanır. Rusiya ilə etimad artıq sarsılıb, Qərb isə heç vaxt onuntəhlükəsizliyinin tam təminatçısı olmayacaq. Paşinyanın Moskvanıaldatmaq və Qərbə yaxınlaşmaq arasında balans yaratmağa çalışdığıbu ikili siyasət, Ermənistanın yalnız regiondakı mövqeyinizəiflətmir, həm də onun dövlətçiliyini təhlükə altına qoyur.
Cənubi Qafqaz sərt geosiyasi mübarizənin səhnəsidir, buradazəiflik və ikiüzlülük bağışlanmır. Ermənistana qərar verməyinvaxtıdır: o, Rusiyanın strateji müttəfiqi olaraq qalır, yoxsatezliklə Qərbin növbəti atılacaq piyada fiquruna çevrilir?
Ermənistanın çoxvektorlu siyasət seçimi hər şeyi riskə atır.Ənənəvi müttəfiqləri satmaq və Qərbin boş vədlərinə kor-koranəinanmaq fəlakət reseptidir. Nikol Paşinyan təhlükəli bir oyunoynayır və bu oyun yalnız onun hökumətinin deyil, Ermənistanındövlətçiliyinin də dağılması ilə nəticələnə bilər.
Moskva və KTMT-dəki müttəfiqlər açıq şəkildə bildirməlidir ki,ikili standart siyasətinə dözümlülük göstərilməyəcək. Cənubi QafqazQərbin eksperimentlər meydanı deyil.
Rusiya artıq dəqiqləşdirməlidir: Ermənistanı müttəfiq görür,yoxsa Qərbin oyununda piyada hesab edir.
Kreml istənilən halda susmamalıdır...
