Bakı, 25 yanvar, AZƏRTAC
Son illərdə sosial media həyatımıza böyük təsir göstərib və cəmiyyətin əxlaqi dəyərlərinə də ciddi təsir etməyə başlayıb. Sosial media qlobal platforma olaraq müxtəlif mədəniyyətlərin, dəyərlərin və dünyagörüşlərinin sürətlə yayılmasına şərait yaradır. Bu isə yerli cəmiyyətlərin ənənəvi əxlaqi prinsiplərinə yeni çağırışlar, təsirlər və təzyiqlər gətirir. Beləliklə, sosial media təzyiqi altında yerli əxlaqi dəyərlərin necə dəyişdiyini və bu dəyişikliklərin gələcək nəsillərin əxlaq anlayışına necə təsir edəcəyini araşdırmaq vacibdir.
Bu sözləri AZƏRTAC-a açıqlamasında şüuraltı üzrə uzman, şəxsi inkişaf üzrə kouç, beynəlxalq dərəcəli təlimçi İlahə Adil söyləyib.
Sosial medianın yerli əxlaqi dəyərlərə təsiri
Əxlaqi dəyərlər bir cəmiyyətin mədəniyyətinin əsasını təşkil edir. Bu dəyərlər insan davranışlarını və münasibətlərini yönəldir, sosial əlaqələrin formalaşmasına təsir edir. Yerli cəmiyyətlərdə bu dəyərlər ənənəvi şəkildə ailə, dini təlimlər, sosial institutlar və təhsil vasitəsilə təbliğ edilirdi. Ancaq sosial medianın sürətli inkişafı ilə bu ənənəvi metodlar yeni təzyiqlərlə üzləşdi.
Sosial media platformaları, xüsusən yutub, instaqram, X və TikTok kimi populyar şəbəkələr qlobal düşüncə tərzlərini sürətlə yayır. İnsanlar bu platformalarda fərqli mədəniyyətlərə və həyat tərzlərinə məruz qalırlar. Məsələn, əxlaqi mövzularda fərqli yanaşmalar – münasibətlər, cinsiyyət bərabərliyi, istehlak mədəniyyəti və sair sosial mediada geniş müzakirə olunur, bu müzakirələr isə tez bir zamanda yerli cəmiyyətlərə sirayət edir.
Lokal əxlaqi dəyərlərin qlobal mesajlarla qarışması bir sıra çətinliklərə səbəb olur. Bir tərəfdən bu, mədəniyyətlərarası dialoqa və anlayışa genişlənmiş bir imkan yaradır. Digər tərəfdən isə yerli cəmiyyətlərdəki əxlaqi prinsiplər sosial medianın təsiri ilə bəzən zəifləyə bilər. Məsələn, ənənəvi ailə anlayışları, qadın və kişilər arasındakı münasibətlərin təfsiri, əxlaqi dəyərlər kimi məsələlər sosial media vasitəsilə qlobal standartlara uyğun olaraq dəyişir.
Sosial mediada yayılan qlobal mesajların gələcək nəsillərin əxlaq anlayışına təsiri
Sosial mediada yayılan mesajlar xüsusilə gənc nəsillər üçün əhəmiyyətli rol oynayır. Bu mesajlar təkcə şəbəkə üzərində yayılan xəbərlər, reklam kampaniyaları deyil, həm də fərdlərin gündəlik həyatını formalaşdıran əxlaqi və sosial dəyərlərdir. Gələcək nəsillər sosial mediada gördükləri müxtəlif sosial problemləri, siyasi hadisələri və sosial ədalət məsələlərini əsas götürərək öz əxlaq anlayışlarını inkişaf etdirirlər.
Məsələn, sosial mediada yayılan bərabərlik, çoxkulturalizm, ekoloji məsuliyyət və digər qlobal məsələlərə dair mesajlar gənclərin gələcəkdə əxlaqi qərarlar qəbul etmələrinə təsir göstərə bilər. Bu mesajlar insan haqları, etnik və dini tolerantlıq kimi mövzuları cəmiyyətin əsas prinsipləri halına gətirir. Bununla yanaşı, sosial media gənclərin mənəvi dünyasını genişləndirərək, onlara fərqli dünyagörüşlərini və mədəniyyətləri tanıtmaq imkanları yaradır.
Ancaq sosial medianın əxlaq anlayışına təsiri yalnız müsbət olmayıb, həm də mənfi təsirlər yarada bilər. Məsələn, sosial mediadakı təzyiqlər və idealizə edilmiş həyat tərzləri gənclərdə özünəinamsızlıq, bədii standartlara uyğunlaşma narahatlığı yarada bilər. Bu, xüsusilə bədən imici və gözəllik standartları kimi məsələlərdə daha çox nəzərə çarpır.
İlahə Adil, həmçinin vurğulayıb ki, sosial media qlobal mesajların yayılmasını sürətləndirərək yerli cəmiyyətlərin əxlaqi dəyərlərinin formalaşmasına təsir edir. Bu təsir həm müsbət, həm də mənfi tərəflər daşıyır. Bir tərəfdən sosial media gənclərə dünyagörüşünü genişləndirmək, bərabərlik və ədalət məsələlərini təbliğ etmək imkanı verir. Digər tərəfdən isə sosial media təzyiqləri və ideal həyat tərzləri bəzən əxlaqi dəyərlərin dəyişməsinə, təhrif edilməsinə səbəb ola bilər. Gələcək nəsillərin əxlaqi anlayışının necə formalaşacağı sosial medianın bu təsirlərini necə idarə etməyə və yeni dəyərlər sistemini necə qura biləcəyimizə bağlıdır.
“Yerli cəmiyyətlər sosial medianın bu təzyiqlərinə qarşı ənənəvi əxlaqi dəyərləri qorumaq və yeni dövrün tələblərinə uyğun şəkildə yeniləmək üçün bir balans yaratmalıdırlar. Bu balans gələcək nəsillərin sağlam əxlaq anlayışının formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynayacaq”, - deyə beynəlxalq dərəcəli təlimçi qeyd edib.
