"Bu il 200 müəllimimizin beynəlxalq mübadilə proqramlarında iştirak etməsini planlaşdırırıq".
Bu sözləri Peşə Təhsili üzrə Dövlət Agentliyinin direktoru Ceyhun Kərəmov "Peşə təhsilverəni: Yeni çağırışlar və perspektivlər" mövzusunda keçirilən konfransda deyib.
O bildirib ki, təhsilverənlərin peşəkar inkişafı və ixtisas artırma təlimlərinə cəlb olunması istiqamətində vacib hədəflər var:
"Son illərdə biz yüzlərlə müəllimimiz üçün yerli və beynəlxalq təlimləri təşkil etmək istiqamətində fəaliyyət həyata keçirilib.
Təlimlər təşkil edilərkən həm yerli, yəni Azərbaycanın, həm də Türkiyə, Almaniya, Koreya, Birləşmiş Ərəb Əmirliyi kimi ölkələrin ekspertlərinin iştirakı ilə keçirilib.
Bu il üçün göstərilən hədəflərdə də müəllimlərin təlimlərə cəlb edilməsi əsas prioritetdir".
Təhsil eksperti Kamran Əsədov “Sherg.az"a bildirib ki, beynəlxalq mübadilə proqramlarının təhsil sisteminin inkişafında oynadığı rol təkcə müəllimlərin peşəkar inkişafı ilə məhdudlaşmır, eyni zamanda tədris keyfiyyətinin yüksəlməsinə və yeni metodologiyaların tətbiqinə şərait yaradır:
“Azərbaycan təhsil sisteminin modernləşdirilməsi istiqamətində belə təşəbbüslər vacibdir və Peşə Təhsili üzrə Dövlət Agentliyinin beynəlxalq mübadilə proqramı planı bu baxımdan əhəmiyyətli addım kimi qiymətləndirilə bilər. Statistik məlumatlara əsasən, 2023-cü ildə Azərbaycanda təxminən 2000-ə yaxın peşə təhsili müəssisəsi fəaliyyət göstərib və bu müəssisələrdə 20 minə yaxın tələbə təhsil alıb. Lakin beynəlxalq təcrübə göstərir ki, peşə təhsilinin müasir standartlara uyğun inkişafı üçün müəllimlərin tədris yanaşması mütləq yenilənməli, onların beynəlxalq təcrübədən bəhrələnməsi təmin edilməlidir. UNESCO-nun təhsil üzrə 2022-ci il hesabatına görə, beynəlxalq mübadilə proqramlarında iştirak edən müəllimlərin 85%-i əldə etdikləri bilikləri öz ölkələrində uğurla tətbiq edərək təhsil keyfiyyətini artırıb. Belə proqramların Azərbaycan üçün də oxşar müsbət təsirlər yarada biləcəyi ehtimal olunur. Azərbaycan qanunvericiliyi bu istiqamətdə beynəlxalq mübadilə proqramlarının tətbiqinə hüquqi zəmin yaradır. “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 5-ci maddəsinə əsasən, təhsildə beynəlmiləlləşmə siyasəti dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir. Bu maddəyə uyğun olaraq, müəllimlərin xarici ölkələrdə təlim keçməsi, beynəlxalq təcrübəni mənimsəməsi və yerli təhsil sisteminə uyğunlaşdırması qanunla dəstəklənir. Həmçinin “Peşə təhsili haqqında” Qanunun 14-cü maddəsində peşə təhsilində beynəlxalq əməkdaşlıq vacib istiqamət kimi göstərilir. Bu hüquqi baza beynəlxalq mübadilə proqramlarının geniş tətbiqini və davamlılığını təmin etmək üçün əlverişlidir. Mübadilə proqramlarının müsbət tərəfləri çoxşaxəlidir. İlk növbədə, müəllimlər xarici ölkələrdə tətbiq olunan ən müasir metodologiyaları öyrənərək, yerli şagirdlərin tədris prosesinə innovativ yanaşmalar gətirə bilərlər. Məsələn, Almaniya və Finlandiya kimi ölkələrdə dual təhsil modellərinin effektivliyi yüksək səviyyədədir. Azərbaycanın peşə təhsilində də bu modelin tətbiqi zəruridir və beynəlxalq proqramlar bu təcrübənin mənimsənilməsinə şərait yarada bilər. Bundan əlavə, beynəlxalq təcrübə müəllimlərin motivasiyasını artırır, çünki onlar öz bilik və bacarıqlarının qlobal səviyyədə tanındığını hiss edirlər. Dünya Bankının hesabatlarına əsasən, beynəlxalq təlimlərdən keçən müəllimlər, keçməyənlərə nisbətən 20%-ə qədər daha yüksək performans göstərir”.
Ekspertin sözlərinə görə digər tərəfdən, belə proqramların mənfi tərəfləri də mövcuddur:
“Ən böyük çətinliklərdən biri mübadilə proqramlarının nəticələrinin yerli təhsil mühitinə inteqrasiya edilməsində yaranır. Xarici ölkələrdə öyrənilən yanaşmalar hər zaman Azərbaycanın infrastrukturuna və təhsil sisteminin mövcud reallıqlarına uyğun olmaya bilər. Misal üçün, inkişaf etmiş ölkələrdə geniş istifadə olunan rəqəmsal tədris vasitələri Azərbaycandakı bəzi bölgələrdə texnoloji çatışmazlıqlar səbəbindən tam tətbiq edilə bilməz. Bu isə öyrənilən biliklərin yalnız müəyyən hissəsinin praktikaya uyğunlaşdırılmasına gətirib çıxarır. Bundan əlavə, mübadilə proqramlarının maliyyə yükü də nəzərə alınmalıdır. Xaricdə təlimlərin təşkili yüksək maliyyə xərcləri tələb edir və bu xərclərin effektivliyi təmin olunmalıdır. Bu kontekstdə şəffaflıq və hesabatlılıq mexanizmləri çox vacibdir. Məsələn, seçilmiş 200 müəllimin hansı meyarlarla seçildiyi və onların təcrübələrinin hansı dərəcədə yerli təhsil sisteminə tətbiq edildiyi mütəmadi olaraq təhlil edilməli və ictimaiyyətə açıqlanmalıdır. Dünya təcrübəsi göstərir ki, beynəlxalq mübadilə proqramlarının uğuru üçün müəyyən şərtlərin yerinə yetirilməsi vacibdir. Cənubi Koreya təhsil sistemi bu sahədə yaxşı nümunədir. Burada beynəlxalq mübadilə proqramları çərçivəsində təlim keçən müəllimlər qayıtdıqdan sonra xüsusi monitorinqdən keçir və onların tətbiq etdikləri metodların effektivliyi qiymətləndirilir. Finlandiyada isə bu proqramlar yalnız peşəkar inkişaf məqsədilə deyil, həm də uzunmüddətli strateji planların tərkib hissəsi kimi həyata keçirilir. Bu yanaşma Azərbaycanda da tətbiq edilə bilər, yəni beynəlxalq təcrübə təkcə müəllimlərin fərdi inkişafına deyil, ümumi təhsil strategiyasının formalaşdırılmasına töhfə verməlidir. Bu proqramların səmərəliliyini təmin etmək üçün mübadilədən qayıdan müəllimlərin əldə etdiyi bilikləri geniş şəkildə bölüşməsi üçün təlimlər və seminarlar təşkil edilməlidir. Həmçinin proqramların nəticələrinin monitorinqi aparılmalı və hər bir iştirakçının fəaliyyətinə dair hesabat hazırlanmalıdır. Eyni zamanda, mübadilə proqramlarının uzunmüddətli davamlılığını təmin etmək üçün beynəlxalq əməkdaşlıqlar daha geniş spektrdə həyata keçirilməli, həm Avropa, həm Asiya, həm də digər bölgələrdəki təhsil modelləri öyrənilməlidir. Ümumilikdə, beynəlxalq mübadilə proqramları təhsil sisteminin modernləşdirilməsi və inkişafı üçün güclü alət ola bilər. Bu, yalnız müəllimlərin peşəkar bilik və bacarıqlarının artırılmasını deyil, həm də Azərbaycanın qlobal təhsil mühitinə inteqrasiyasını təmin edir. Belə proqramlar həmçinin yerli təhsil sistemində yeniliklərin tətbiqi üçün yeni imkanlar yaradır və təhsil keyfiyyətinin qlobal standartlara uyğunlaşdırılmasına töhfə verir”.
